Innovatiecorridors: Europese samenwerking duldt geen uitstel

Samenwerking in Europa is niet zomaar ‘mooi meegenomen’, het is pure noodzaak. Dat was de duidelijke boodschap van Kristina Karanikolova, innovatiebeleidsadviseur en onderzoeker bij TNO, in haar speech met de titel “Building European Corridors”. Tijdens het Clusters Meet Regions event op de High Tech Campus in Eindhoven daagde Karanikolova haar publiek uit om opnieuw na te denken over hoe én waarom we over landsgrenzen heen samenwerken; en waarom dat vandaag de dag nog lang niet genoeg gebeurt.

“Ik durf zelfs te zeggen: als we niet samenwerken, raken we achterop. De regio’s die wél samenwerken, zullen succesvol zijn. De rest krijgt het zwaar.”

Samenwerken met een doel, niet om het samenwerken zelf

Samenwerking mag geen lege huls zijn, stelde Karanikolova scherp. Het moet intentioneel en strategisch zijn, gestoeld op een gedeelde ambitie. “Iedereen praat graag over nieuwe samenwerkingen,” zei ze. “Maar als je vraagt waarom dat belangrijk is, blijft het vaak stil. Samenwerken om het samenwerken leidt tot niets.”

Volgens haar begint het allemaal met het bepalen van het waarom - en dat verschilt per type organisatie. Voor een startup gaat het wellicht om toegang tot nieuwe markten. Voor een onderzoeker draait het om kennisuitwisseling over de grens. En voor beleidsmakers of clusterorganisaties gaat het om het versterken en verbinden van ecosystemen.

Clusters als motoren van innovatie: Leuvens model wijst de weg

Tijdens het Clusters meet Regions-event benadrukte Koenraad Debackere (KU Leuven) het belang van wetenschap, ondernemerschap en kapitaal.

Uitdagingen kennen geen grenzen

Karanikolova ziet innovatie als hét antwoord op de grensoverschrijdende uitdagingen van onze tijd, of het nu om klimaatverandering gaat of om het slimmer plukken van rijpe aardbeien. “Innovatie is groter dan de uitdagingen,” benadrukte ze. “Maar we moeten het wél waarmaken. Het moet een prioriteit worden, niet alleen een gespreksonderwerp.”

Toch wordt Europese samenwerking nog altijd belemmerd door versnippering. De meeste samenwerkingen blijven beperkt tot kortlopende projecten. Daarna verwateren de contacten en begint alles weer opnieuw.

De oplossing: innovatiecorridors

Haar antwoord? Innovatiecorridors: langdurige, structurele samenwerkingen tussen hele regio’s, niet slechts tussen losse partijen. Ze helpen om de kosten en drempels van telkens opnieuw beginnen te verlagen én versnellen samenwerking. “Projecten stoppen, verbindingen verwateren, en dan moet je weer opnieuw beginnen: partners zoeken, vertrouwen opbouwen. Dat kost tijd en geld. Corridors helpen dat te beperken.”

Maar zulke corridors ontstaan niet vanzelf. Het vraagt toewijding én keuzes. “Geen enkele regio kan met 200 andere regio’s tegelijk samenwerken. Je moet dus kiezen: met wie werk je samen? Hoe bouw je een relatie op? Hoe vind je financiering om het vol te houden?”

Clusters: de motoren achter Europa's groene en digitale transitie

Jan-Philipp Kramer (ECCP) legt uit hoe clusterorganisaties bijdragen aan concurrentiekracht, innovatie en veerkracht, vooral in Brabant.

Clusters als poortwachters van samenwerking

In haar visie spelen regionale clusters en overheden een sleutelrol. Zij zijn de poortwachters die ecosystemen over landsgrenzen kunnen verbinden; denk aan een universiteit in Bulgarije die samenwerkt met collega’s in Frankrijk, of mkb’s uit Estland en Nederland die een gezamenlijke innovatie oppakken. “Clusters zijn cruciale spelers. Ze slaan bruggen tussen regio’s. En samenwerkingen mogen geen losse projecten blijven. Ze moeten ergens naartoe werken.”

Ze verwees daarbij ook naar Europese programma’s die samenwerking al stimuleren.

Vijf bouwstenen voor succesvolle corridors

Om deze corridors succesvol op te bouwen, schetste Karanikolova vijf essentiële bouwstenen:

Diensten en projecten - “Dit is de kern van wat we doen in de corridor, hoe waarde wordt toegevoegd en behouden.”
Een gedeelde missie - “Samenwerking zonder een duidelijk doel leidt alleen maar tot geïsoleerde projecten.”
Wederzijds vertrouwen en culturele afstemming - “Je kunt het niet via een kortere weg doen. Vertrouwen kost tijd, vooral tussen culturen. Ik kom oorspronkelijk uit Bulgarije, waar we niet zo direct zijn als in Nederland. Dus de eerste ontmoetingen kunnen wat moeilijker zijn, maar daar moet je op bouwen en zo elkaars sterke punten vinden."
Organisatie en bestuur - “Je moet afstemmen hoe we gaan samenwerken en beslissingen nemen.”
Financiële duurzaamheid - “We moeten uitzoeken hoe we ervoor kunnen zorgen dat we de tijd en de middelen hebben om de samenwerking uit te bouwen. Wat gebeurt er als dat ene project afloopt? Hoe gaan we verder?"

“Beleidsmakers moeten dit proces mogelijk maken, niet alleen observeren.”

Een oproep tot actie

Karanikolova sloot af met een directe oproep aan haar publiek en in het bijzonder aan clusters en regionale beleidsmakers: “Neem je rol serieus. Als cluster: wees de poortwachter van samenwerking. Als beleidsmaker: zorg dat deze corridors kunnen groeien. Want het succes van Europa in innovatie hangt af van wat we samen doen.”

In een Europa waar het gevaar van versnippering constant op de loer ligt, was haar boodschap glashelder: bouw de bruggen, vóór de kloof onoverbrugbaar wordt.

*Acknowledgement by Kristina Karanikolova: The idea of the corridors and interregional innovation collaboration builds on outcomes from BOWI EU project and discussions in the framework of DIHNET.eu Academy, EDIH South NL, RITIFI, etc.*