Financieringskloof bedreigt Nederlands waterstofnetwerk

De aanleg van een nationaal waterstofnetwerk in Nederland, dat tegen 2030 de belangrijkste industriële knooppunten van het land met elkaar moet verbinden, zal miljarden extra kosten. Een nieuw rapport van de Algemene Rekenkamer wijst erop dat de verwachte opstartverliezen meer dan drie keer zo hoog zijn als de beschikbare subsidie van €750 miljoen.

Uit de analyse van de Algemene Rekenkamer blijkt dat de geraamde kosten van het waterstofnetwerk aanzienlijk zijn gestegen. Aanvankelijk schatte netbeheerder Gasunie/HNS in 2023 dat er €857 miljoen nodig was om de verliezen te compenseren. In 2025 zijn deze ramingen echter opgelopen tot €2,5 miljard, een bedrag dat meer dan drie keer zo hoog is als de door de overheid toegekende subsidie van €750 miljoen.

Deze stijging wordt toegeschreven aan stijgende bouwkosten en een lager dan verwachte vraag naar en aanbod van waterstof. Het oorspronkelijke plan ging uit van het transport van 4 GW waterstof vanaf 2030, maar uit de huidige cijfers blijkt dat er slechts 0,2 GW elektrolysecapaciteit in aanbouw is. Dit is slechts 5% van de oorspronkelijk geraamde capaciteit, wat twijfels doet rijzen over de haalbaarheid van het project.

Vertragingen bij de bouw en tekorten in de vraag

Naast de financiële druk is ook de planning van het project aangepast. Hoewel het oorspronkelijke doel was om het netwerk in 2030 operationeel te hebben, verwacht Gasunie/HNS nu dat het in 2032 klaar zal zijn. Op dit moment is slechts één deel van het netwerk, in de buurt van Rotterdam, in aanbouw.

De haalbaarheid van de overige veertien delen wordt momenteel onderzocht, wat de algehele voortgang verder vertraagt. De aanleg van het gehele netwerk is afhankelijk van het binnenhalen van 25% van de inkomsten uit contracten binnen industriële clusters, een voorwaarde die nog niet is vervuld vanwege de achterblijvende vraag naar waterstof.

Plannen wijzigen

“Onzekerheid maakt onderdeel uit van de energie transitie”, zegt Barbara Joziasse, collegelid van de Algemene Rekenkamer. “Het betreft hele grote projecten die nog niet eerder zijn gedaan. Bij waterstof gaat het bijvoorbeeld om ministens €11 miljard. De hele keten van productie, transport en gebruik moet samenwerken om zoiets van de grond te tillen. Vaak ook nog in omstandigheden die tussendoor wijzigen. “

Ze benadrukt echter ook: “Maar juist omdat het om heel veel publiek geld gaat, is het zaak dat het Rijk – om doeltreffender en doelmatiger te opereren - tijdig bijstuurt. Ons onderzoek gaat over het waterstofnetwerk, maar biedt ook lessen voor andere grote projecten, zoals Carbon Capture and Storage of kernenergie.” 

Wat is de volgende stap voor het Nederlandse waterstofnetwerk?

Ondanks deze uitdagingen blijft de Nederlandse regering zich inzetten voor de totstandkoming van een klimaatneutraal energiesysteem in 2050, waarin duurzame waterstof een cruciale rol speelt. Het waterstofnetwerk is ontworpen om vijf grote industriële clusters – Noord, IJmond, Rijnmond, Zeeland en Limburg – met elkaar te verbinden, samen met opslagfaciliteiten en importterminals.

Terwijl het deel in Groningen, met de cruciale ondergrondse opslagfaciliteit in Zuidwending, volgens planning eind 2029 klaar moet zijn, bevindt het Waterstofnetwerk Limburg zich nog in de voorbereidingsfase, waarbij de formele procedures naar verwachting begin 2026 van start zullen gaan. Het overwinnen van de kortetermijnobstakels, zoals hoge kosten en onzekerheden op beleidsgebied, blijft van cruciaal belang voor Nederland om zich te kunnen profileren als koploper op de markt voor groene waterstof.