De eerste installatie voor koolstofafvang en -opslag krijgt vorm

Het eerste Nederlandse CCS-project (Carbon Capture and Storage) is geen alledaags project. Het heet Porthos en gaat in een uitgeput gasreservoir 20 kilometer van de kustlijn CO₂ opslaan die is afgevangen door industriële installaties in de haven van Rotterdam. De werkzaamheden zijn eerder dit jaar begonnen en de infrastructuur moet in 2026 operationeel zijn. Het systeem zal jaarlijks 2,5 ton kooldioxide afvangen en opslaan.

De definitieve investeringsbeslissing werd eind 2023 genomen na een zeven jaar durend proces. Vanaf dat moment gingen werkzaamheden op verschillende locaties langs de route van de pijpleiding van start. Het initiatief is een project van de Europese Unie en ontving €102 miljoen uit de Connecting Europe-faciliteit. Het consortium en de initiatiefnemers zijn de haven van Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland (EBN).

Ik maakte een rondrit langs de verschillende bouwplaatsen langs de route met Mark Driessen, die verantwoordelijk is voor het stakeholdermanagement van Porthos. Na een aantal jaren bij het ministerie van Economische Zaken te hebben gewerkt, ging hij bij de haven aan de slag. Porthos stond toen nog in de kinderschoenen. “In het begin leek het een ingewikkelde onderneming op vele fronten, maar de bouw van Porthos is nu 'slechts' een technisch project met technische uitdagingen,” zegt hij terwijl we het centrum van Rotterdam achter ons laten.

Een netwerk van ondergrondse leidingen

Porthos zal 15 jaar gebruikt worden, wat betekent dat de faciliteit in totaal 37 miljoen ton kooldioxide gaat opslaan. Ter illustratie: een ton kooldioxide staat gelijk aan een heteluchtballon van 500 m3.

Terwijl we door het landgedeelte van de CO₂-corridor rijden, wachten zwarte buisdelen met een diameter van ruim een meter om geplaatst te worden door bulldozers en graafmachines. Die staan tijdens mijn bezoek overigens geparkeerd; het is vrijdagmiddag. De route begint bij de raffinaderij van Shell Pernis. Daarvandaan loopt 30 kilometer pijpleiding naar het compressiestation. Vanuit dat punt loopt de buis 20 kilometer de zee op om het offshore platform te bereiken. Het olie- en gasbedrijf is een van de vier klanten, naast Exxon Mobil, Air Liquide en Air Products, waarvan de fabrieken langs de route van de pijpleiding liggen.

“Het meest ingewikkelde deel om te bouwen is het eerste stuk. Dat is in het oudste deel van de haven, waar pijpleidingontwerpen ingewikkelder zijn en niet zo georganiseerd als in het nieuwere havengebied,” zegt Driessen, terwijl hij een plek zoekt om de auto te parkeren. Als ik uit de auto stap, wordt de complexiteit van de pijpleidingen in de ondergrond van de haven me duidelijk. De CO₂-pijpleiding ligt naast water-, riool- en gasleidingen.

Veiligheid

De reis gaat verder. De weg waarover we rijden kruist een druk viaduct; een deel van de pijpleiding zal ook de grond opschuiven en de brug volgen. In totaal zijn er meer dan 4000 secties nodig om de CO₂-corridor te voltooien.

De pijpleiding strekt zich uit langs de linkerkant van de weg. Aan de rechterkant, achter een rechte rij bomen, ligt het plaatsje Rozenburg. Het dorp maakt deel uit van de gemeente Rotterdam en telt meer dan 13.000 inwoners die betrokken zijn geweest bij en geïnformeerd zijn over de omvang van het project. De meeste zorgen van de burgers gingen over de veiligheid van de infrastructuur.

“Open en eerlijk zijn over het project is de beste manier om de discussie met burgers aan te gaan. Hen vertellen wat je weet en transparant zijn over wat je niet weet, hielp om vertrouwen te winnen,” legt Driessen uit.

Voordat Porthos goedkeuring kreeg, voerde het bedrijf studies uit om de potentiële risico's van CO₂-transport te beoordelen. Hoewel kooldioxide niet ontvlambaar of explosief is, kan het in hoge concentraties in de lucht schadelijk zijn. Om mogelijke lekkages tegen te gaan, wordt de leiding in het stuk dat grenst aan Rozenburg uitgerust met extra luiken die in werking treden als er een lek optreedt.

Koolstofafvangen en opslaan: waar staan we nu?

Koolstofafvang en -opslag zal een belangrijke rol spelen bij het verminderen van de CO2-concentratie. In de derde aflevering van Road to 2050 doken we in dit onderwerp en de ontwikkelingen.

Read More

CO2 comprimeren

Het is tijd voor een korte stop bij het havenkantoor dat Porthos heeft. Op een wandgrote kaart in de gang is een luchtfoto van het project te zien, die recht doet aan de grootsheid. Na een snelle kop koffie en een praatje vertrekken we weer en bereiken we het allerlaatste stuk land van de pijpleiding.

Zo bereiken we de volgende bestemming, het compressorstation. “CO₂ moet verder onder druk worden gezet om 3 kilometer onder het zeeoppervlak te worden geïnjecteerd. In feite stroomt kooldioxide tot aan het compressiestation in gasvormige toestand door de pijpleiding met een druk van 35 bar, niet genoeg om te worden geïnjecteerd,” verduidelijkt Driessen. De compressielocatie bevindt zich op de Maasvlakte - een kunstmatige uitbreiding van de Rotterdamse haven - net voordat de pijpleiding verder het water in gaat en de CO₂-druk op maximaal 130 bar brengt.

De bouwwerkzaamheden, onder leiding van de Italiaanse firma Bonatti, zijn begonnen op de locatie. De voorbereidingen voor de fundering van het compressorgebouw zijn in volle gang. Gezien de strenge veiligheidseisen voor de pijpleiding heeft alleen geautoriseerd, getraind personeel toegang tot de bouwwerkzaamheden.

Daar zullen drie compressoren werken om kooldioxide onder druk te zetten. Het compressorgebouw wordt aangedreven door lokale groene stroom en is aangevuld met een pompstation, waar koelwaterpompen de temperatuur van de compressoren omlaag brengen.

© Porthos

Porthos voorbij

Cruciaal is dat Porthos een strategisch punt is binnen de huidige en toekomstige CCS-projecten van de Rotterdamse haven. Het Aramis-project bijvoorbeeld, dat zich momenteel in het discussie- en goedkeuringsproces bevindt, zal ook CO₂ opslaan in reservoirs in de Noordzee. Met behulp van hetzelfde compressorstation van Porthos wil Aramis kooldioxide injecteren in de uitgeputte gasreservoirs voor de kust van Noord-Nederland.

Daarnaast wil CO2next, een samenwerkingsverband tussen Gasunie, Vopak, Shell en TotalEnergies, een terminal voor vloeibare CO₂ op de Maasvlakte realiseren. Het project wil een centrale hub creëren voor het lossen, laden en opslaan van kooldioxide in reservoirs in de Noordzee.

Geen wondermiddel

Vanaf daar vervolgt de pijpleiding zijn route onder de zeewering en rechtstreeks naar het offshore platform. Het is een zonnige dag en de lucht is helder; we kunnen het platform vanaf de zeewering zien. Boven ons zweeft een windturbine.

Het Saoedi-Arabische bedrijf TAQA is de eigenaar van de voormalige gaswinningsinfrastructuur, die ooit werd gebruikt om gas te winnen uit de nu bijna lege velden P18-2, P18-4 en P18-6. Hoewel de structuur hetzelfde zal blijven, zal deze niet veranderen. Hoewel de structuur hetzelfde zal blijven, zullen de pijpen en instrumenten die nodig waren om het gas op te pompen worden vervangen door een aantal die geschikt zijn voor CO₂-opslag. De putten moeten ook worden omgebouwd tot kooldioxide-injectoren. Daarnaast zullen zonnepanelen en een windmolen het platform van groene stroom voorzien. Het zeeplatform wordt ook digitaal verbonden met het compressiestation om de twee systemen te synchroniseren.

2026 staat voor de deur. Vanaf dan zal de pijpleiding 15 jaar lang in bedrijf zijn. En daarna? “CCS is nu nodig en zal nog steeds nodig zijn om emissies te compenseren, maar ik hoop dat CCS voor fossiele brandstoffen zo kort mogelijk nodig zal zijn,” besluit Driessen.