Belastingdienst kiest toch voor Microsoft voor e-mail en agenda

De Belastingdienst wil zijn e-mail en agenda bij Microsoft onderbrengen, ondanks zorgen over Amerikaanse toegang tot gevoelige data. De Tweede Kamer heeft onlangs een motie aangenomen die oproept tot versnelde investeringen in Europese clouddiensten om de afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven te verminderen. Toch stelt staatssecretaris Heijnen dat er geen Europese diensten zijn die hetzelfde niveau van functionaliteit, veiligheid en betrouwbaarheid kunnen bieden als Microsoft. Experts waarschuwen dat gebrek aan digitale soevereiniteit Nederland in gevaar brengt.

Risico's en afhankelijkheid

De keuze van de Belastingdienst om gevoelige informatie bij een Amerikaanse clouddienst onder te brengen, roept ernstige vragen op over de digitale soevereiniteit van Nederland. Privacyexpert Bert Hubert waarschuwt dat de Amerikaanse overheid toegang heeft tot Nederlandse data en dat de afhankelijkheid van Amerikaanse diensten de onafhankelijkheid van Nederland kan aantasten. De Amerikaanse CLOUD Act geeft Amerikaanse autoriteiten immers de mogelijkheid om gegevens op te vragen van Amerikaanse bedrijven, ongeacht waar die data is opgeslagen. Dit betekent dat gevoelige informatie van Nederlandse burgers, bedrijven en overheden potentieel toegankelijk is voor de Amerikaanse overheid, wat in strijd is met de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Alternatieven en moties

Ondanks de risico's en de aangenomen motie in de Tweede Kamer die oproept tot investeringen in Europese cloudalternatieven, kiest de Belastingdienst toch voor Microsoft. Volt, een partij die digitale autonomie hoog in het vaandel heeft staan, diende de motie in. Kamerlid Marieke Koekkoek benadrukte dat Europese digitale autonomie essentieel is voor economische, technologische en nationale veiligheid. Er zijn diverse Europese alternatieven voorhanden, zoals Tuta (Duitsland) en Proton Mail (Zwitserland), die zich richten op privacy en veiligheid en end-to-end encryptie bieden. Zelfs zelfhosting met open-source oplossingen behoort tot de mogelijkheden. Deze alternatieven zouden een betere bescherming van gegevens kunnen bieden dan de Amerikaanse dominante aanbieders.

Het argument van functionaliteit

Staatssecretaris Heijnen rechtvaardigt de keuze voor Microsoft door te stellen dat er geen Europese diensten zijn die een vergelijkbaar niveau van functionaliteit, veiligheid en betrouwbaarheid kunnen bieden. Dit argument is echter omstreden. Het feit dat andere ministeries, zoals het Ministerie van Binnenlandse Zaken, een hybride oplossing gebruiken waarbij ze wel Microsoft-software gebruiken, maar hun e-mail en bestanden op eigen servers opslaan, laat zien dat er wel degelijk alternatieven zijn. Bovendien getuigt het van weinig innovatievermogen om Europese alternatieven bij voorbaat af te schrijven zonder grondig onderzoek.

Loskoppeling ICC-hoofdaanklager

De recente gebeurtenis waarbij Microsoft de Britse hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) afsloot van zijn diensten, is een 'wake-up call'. Dit incident toont aan dat Amerikaanse bedrijven onder druk van de Amerikaanse overheid diensten kunnen stopzetten, zelfs aan internationale organisaties. De blokkade van de ICC-hoofdaanklager, die arrestatiebevelen had uitgevaardigd tegen de Israëlische premier Netanyahu, illustreert de politieke risico's van afhankelijkheid van Amerikaanse technologie. Het feit dat de aanklager van het ICC vervolgens overstapte op Proton Mail, een Zwitserse aanbieder, onderstreept de beschikbaarheid van veilige, Europese alternatieven.

Een kostbare back-up

Om het risico op Amerikaanse inmenging te beperken, maakt de Belastingdienst een back-up van alle data die in de Microsoft-cloud staat opgeslagen. Deze back-up kost 2 million per jaar. Dit is een aanzienlijk bedrag dat wellicht beter besteed zou kunnen worden aan het ontwikkelen en ondersteunen van Europese cloudalternatieven. Het feit dat er een dure back-up nodig is, benadrukt juist de onzekerheid en het gebrek aan vertrouwen in de veiligheid van de data bij een Amerikaanse aanbieder.

Digitale autonomie als speerpunt

De keuze van de Belastingdienst staat in schril contrast met de groeiende beweging in Europa om digitale autonomie te bevorderen. Volt wil dat de Nederlandse overheid in 2030 volledig onafhankelijk is van Amerikaanse techbedrijven en dat overheidsdiensten op open-source software draaien. Dit zou een duidelijke standaard zetten voor burgers en bedrijven. Onderzoeker Beijon benadrukt dat onafhankelijkheid van techreuzen buiten Europa een gecoördineerde inspanning vereist van Europese landen, via initiatieven zoals EuroStack. De huidige beslissing van de Belastingdienst lijkt deze inspanningen te ondermijnen.

Conclusie: Een gemiste kans

De beslissing van de Belastingdienst om e-mail en agenda's bij Microsoft onder te brengen, is een gemiste kans om een krachtig signaal af te geven over het belang van digitale soevereiniteit en de steun aan Europese technologie. In plaats van te investeren in een dure back-up om de risico's van Amerikaanse inmenging te beperken, zou de Belastingdienst beter af zijn met het omarmen van Europese alternatieven en het stimuleren van innovatie op eigen bodem. De afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten maakt Nederland kwetsbaar en ondermijnt de onafhankelijkheid van het land. Het is tijd dat de overheid concrete stappen zet om deze afhankelijkheid te verminderen en de digitale autonomie van Nederland te waarborgen.