Vroegtijdige detectie van dementie krijgt een nieuw hulpmiddel

Een internationale groep onderzoekers heeft voor het eerst eiwitten gemeten die verband houden met dementie. De nieuwe methode, FibrilPaint genaamd, kan de groei van eiwitfibrillen die verband houden met Alzheimer, Parkinson en andere neurodegeneratieve ziekten direct meten. Deze techniek zou de weg kunnen effenen voor een vroegere diagnose en betere behandelingsmogelijkheden.

Een team van chemici van de Universiteit Utrecht, waaronder Françoise Dekker, Júlia Aragonès Pedrola en Stefan Rüdiger, heeft ook bijgedragen aan het onderzoek, dat is gepubliceerd in PNAS. Hun methode maakt directe detectie mogelijk van groeiende eiwitklonters, bekend als amyloïde fibrillen, die een rol spelen bij dementie zoals de ziekte van Alzheimer, Parkinson en Huntington.

Vroegtijdige detectie van dementie

FibrilPaint maakt gebruik van een fluorescerende marker om de grootte van amyloïde fibrillen te onthullen, variërend van de vroegste, kleinste klontjes tot volledig ontwikkelde structuren. Wat FibrilPaint onderscheidt, is het vermogen om effectief te functioneren in bloed- of cerebrospinale vloeistofmonsters.

De ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende oorzaak van dementie, wordt gekenmerkt door de vorming van amyloïde plaques en neurofibrillaire klitten in de hersenen. Deze plaques en klitten verstoren de werking van de hersencellen, wat uiteindelijk leidt tot celdood. De mogelijkheid om de groei van amyloïde fibrillen te detecteren en te meten met FibrilPaint is een cruciaal hulpmiddel om inzicht te krijgen in het verloop van de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie.

“We konden zulke fibrillen al wel zien onder een elektronenmicroscoop zien. Maar die aanpak werkt heel lastig als je het wil meten in bloed of hersenvocht,” zegt Stefan Rüdiger, hoogleraar Protein Chemistry of Disease aan de Universiteit Utrecht. “Met FibrilPaint kunnen we hun groei nu stap voor stap volgen in vloeistof.”

Commercialisering van de innovatie

Vroegtijdige detectie van Alzheimer is een uitdaging omdat de eerste schadelijke processen in de hersenen jarenlang onopgemerkt blijven voordat er zichtbare symptomen optreden. De huidige technieken schieten vaak tekort bij het identificeren van deze vroege veranderingen. Het vermogen van FibrilPaint om de groei van eiwitfibrillen vanaf de vroegste stadia te volgen, biedt veelbelovende mogelijkheden voor een vroegere diagnose, wat zou kunnen leiden tot de ontwikkeling van effectievere behandelingen en een betere beheersing van de ziekte.

Volgens de wetenschappers zal FibrilPaint de ontwikkeling van dementiemedicijnen verbeteren door een nauwkeurigere monitoring van het ziekteverloop en de effectiviteit van de behandeling mogelijk te maken. Om hun onderzoek impact te geven, hebben de Utrechtse onderzoekers NeuroTidal Diagnostics opgericht. Deze start-up heeft als doel FibrilPaint in klinisch gebruik te brengen en klinische proeven voor dementiemedicijnen te ondersteunen. De ontwikkeling van FibrilPaint is een samenwerkingsverband tussen onderzoekers uit Utrecht en internationale partners, met steun van Alzheimer Nederland, Campagneteam Huntington en het Nederlandse Gravitation Programme FLOW.