‘Ondernemersklimaat NL lijdt onder wisselvallig beleid’

Het begon deze week met berichtengigant Bird, later volgde Protix, marktleider in insecten-ingrediënten. Meer en meer techbedrijven keren Nederland de rug toe. Ondernemers en experts waarschuwen daar al jaren voor. We moeten uitkijken dat het Nederlandse ondernemersklimaat niet ten onder gaat door “overregulering en een zwabberend overheidsbeleid”, aldus Cees Van Beers, hoogleraar innovatiemanagement aan de TU Delft.

Laten we niet te negatief beginnen. Nederland behoort tot de internationale kopgroep als het gaat om ondernemersklimaat. We scoorden lang hoog op onderwerpen als fysieke infrastructuur, en culturele en sociale normen. Echter, de waardering voor het ondernemingsklimaat daalt al jaren. Techbedrijven die willen uitbreiden hebben moeite om voldoende financiering aan te trekken.

Dus gebeurt het onvermijdelijke: ze vertrekken. Berichtengigant Bird kondigde begin deze week aan te vertrekken. Niet veel later kwam het nieuws naar buiten dat ook Protix haar koffers pakt en naar de VS gaat om daar te investeren in een nieuwe fabriek.

Een duidelijke trend

Bird en Protix zijn lang niet de enige bedrijven die vertrekken uit ons land, aldus Van Beers. “Die uittocht is al jaren gaande. Een aantal jaren geleden besloot Unilever de hoofdzetel te verplaatsen naar Londen. Shell heeft hetzelfde gedaan.”

Wisselvallig overheidsbeleid

De hoogleraar wijst op verschillende belangrijke kwesties die we in Nederland moeten aanpakken, willen we niet kopje onder gaan. Ten eerste: het wisselvallende overheidsbeleid. De plotselinge stop op stimuleringsfondsen, zoals het Nationaal Groeifonds, raakt de Nederlandse techsector flink. Nederland dreigt ook techbedrijven kwijt te raken door te strenge fiscale regels.

“De afschaffing van de dividendbelasting was ooit een discussiepunt, maar voor multinationals is dat niet doorslaggevend”, licht Van Beers toe. Strenge Europese regelgevingen zijn dat wel. “De CO2-grensheffing, bijvoorbeeld, is bedoeld om vervuiling te verminderen. Maar deze legt een zware rapportagelast op álle bedrijven, ongeacht hun daadwerkelijke uitstoot. Dit treft vooral kleinere ondernemingen, die moeite hebben met de administratieve lasten. Daarnaast is de AI Act van de EU veel strikter dan vergelijkbare regels in de VS, vooral vanwege privacyoverwegingen. Ik ben van mening dat de bescherming van persoonsgegevens belangrijk is. Wat dat betreft moeten we er denk ik ook niet naar streven om een soort VS 2.0 te worden. Maar overregulering kan wel innovatie en concurrentiepositie schaden.”

Europa zegt overigens wel stappen in de goede richting met het nieuwe Competitive Compass, in leven geroepen voor het opnieuw op gang brengen van een opwaartse innovatiecyclus om de bestaande innovatiekloof te dichten.

Terughoudende mentaliteit

Dan: de terughoudende mentaliteit van investeerders in Nederland en andere landen in Europa. Als we inzoomen op Protix, dat in Bergen op Zoom eiwitten uit insecten produceert; het bedrijf investeerde de afgelopen jaren fors in technologieontwikkeling. Met steun van onder meer de Europese Investeringsbank en Invest-NL haalde het bedrijf miljoenen op. Maar voor een nieuwe fabriek is circa €200 miljoen nodig—een bedrag dat in Europa lastig bijeen te krijgen is. In de VS lukt die financiering wél.

Van Beers: “Bij ons komt een groot deel van het kapitaal bij banken vandaan, minder van investeerders. In de VS lopen miljardairs rond die graag in startups investeren. Je wordt daar als beginnend bedrijf ook minder hard op je fouten afgestraft. Die mentaliteit is hier in Europa toch heel anders.”

Rem op arbeidsmigratie

Aan het talent in ons land ligt het in ieder geval niet. Volgens Van Beers hebben we een goed opgeleide beroepsbevolking met goede kennis van het Engels: “zeer aantrekkelijk voor grote techbedrijven.”

Desondanks zijn er meer handen nodig in de technische sector. Het nieuwe kabinet neemt een negatieve houding aan tegenover arbeidsmigratie, aldus de hoogleraar. “Het talent uit bijvoorbeeld India hebben hightechbedrijven hier hard nodig. En daarmee heeft ook de Nederlandse economie ze hard nodig.”

Wachten op een wonder

Wachten op een wonder heeft geen zin. Tijd voor actie, vindt Van Beers. “Voor een gigant als ASML, die eerder ook dreigde te vertrekken, wordt een soort reddingsoperatie Beethoven opgezet, om toch nog iets voor elkaar te krijgen binnen de landsgrenzen. Bedrijven als Bird en Protix hebben echter minder geluk.”

Innokite wil nieuwe golf van ondernemerschap stimuleren

Tijdens de MXT-conferentie in Groningen werd een nieuwe incubator voor startups in Noord-Nederland gelanceerd.