Nederlandse plasticrecycling industrie worstelt met goedkoop nieuw plastic

De Nederlandse plasticrecycling industrie is in crisis. Veel bedrijven zoals Healix, Ioniqa en Umincorp moeten de deuren sluiten omdat ze niet kunnen concurreren met spotgoedkoop nieuw plastic uit China, het Midden-Oosten en de VS. De lage prijzen van deze nieuwe plastics, gecombineerd met een gebrek aan stimulerend overheidsbeleid, zorgen ervoor dat recyclers structureel verlies lijden. De overheid aarzelt om maatregelen te nemen zoals een verplichting tot bijmenging van gerecycled plastic of een heffing op nieuwe plastics. Zonder ingrijpen dreigt de gehele Nederlandse recycling-industrie te verdwijnen, wat een grote klap zou zijn voor de circulaire economie.

Recyclingbedrijven in de problemen

De problemen in de Nederlandse plasticrecyclingsector zijn groot. In anderhalf jaar tijd zijn al tien Nederlandse plasticrecyclingbedrijven failliet gegaan en twee naar het buitenland verhuisd. Deze bedrijven kunnen niet opboksen tegen de lage prijs van nieuw plastic dat gemaakt wordt van olie of gas. De Nederlandse overheid heeft wetgeving die recyclers zou moeten helpen, ingetrokken. Hierdoor kunnen de recyclingbedrijven niet concurreren, wat leidt tot faillissementen en het verplaatsen van bedrijven naar het buitenland. Healix, een plasticrecycler uit Maastricht, is een van de bedrijven die het moeilijk heeft en overweegt te vertrekken naar een lagelonenland. Marcel Alberts, de directeur van Healix, vraagt zich af of hij te naïef is geweest door te denken dat hij de wereld kon verbeteren.

De opkomst en ondergang van Healix

Marcel Alberts, de eigenaar van Healix, begon zijn recyclingbedrijf vanuit een idealistische visie. In 2017 zag hij een foto van een zeeschildpad verstrikt in een visnet, wat hem deed besluiten zijn carrière in de productie van synthetische vezels voor touwen en netten te heroverwegen . Hij startte Healix, een recyclingbedrijf dat oude touwen en netten verwerkt tot nieuwe grondstoffen. Met een subsidie van meerdere miljoenen euro's en zijn eigen geld bouwde hij een fabriek. In 2022 werd de nieuwe fabriek geopend door Frans Timmermans, die het bedrijf prees als "een mooi begin" richting meer circulariteit. Echter, door stijgende energieprijzen na de Russische invasie van Oekraïne en goedkoper nieuw plastic uit Rusland en de VS, werd het gerecyclede plastic van Healix structureel duurder dan nieuw plastic. Hierdoor moest Healix personeel verminderen en creatieve oplossingen zoeken om de fabriek draaiende te houden.

Het 'zwabberbeleid' van de overheid

De Nederlandse overheid lijkt geen consistente koers te varen als het gaat om plasticrecycling. Er waren plannen om vanaf 2027 een verplichte bijmengplicht voor gerecycled plastic in verpakkingen in te voeren en vanaf 2028 een belasting op nieuw plastic. Deze maatregelen zouden de recyclingindustrie moeten ondersteunen, maar zijn onder druk van plasticverwerkers en -producenten geschrapt. Een 'Plastic Tafel' met recyclers, plasticproducenten, supermarkten en grote voedingsbedrijven presenteerde in de zomer een reeks oplossingen, zoals een nieuwe verplichting om gerecycled plastic te gebruiken. Tijdens een parlementair debat in september bleek echter dat de demissionaire regering geen behoefte had aan nieuwe maatregelen. Healix overweegt nu om net als Cedo, een andere grote Limburgse plasticrecycler, naar het buitenland te verhuizen, waar de lonen en energiekosten lager zijn.

Ioniqa: Van 'Nationaal Icoon' tot faillissement

Ook Ioniqa, een bedrijf dat een unieke technologie ontwikkelde voor het recyclen van PET-plastic flessen, is failliet Het bedrijf uit Eindhoven werd uitgeroepen tot 'Nationaal Icoon' en ontving tientallen miljoenen euro's aan subsidies. Ioniqa claimde significante vooruitgang te hebben geboekt in de ontwikkeling van haar technologie, maar werd gehinderd door goedkoop nieuw plastic. Ook kampte het bedrijf met een onderontwikkeld aanbod van gebruikte PET-flessen en het ontbreken van wettelijke normen voor recycling. In 2023 leed Ioniqa een groot verlies van €39 miljoen als gevolg van een afschrijving op grond en fabriek, waardoor de financiële buffers van het bedrijf uitgeput raakten. Ondanks een doorstart in afgeslankte vorm, blijft de markt uitdagend.

Europa's recyclingindustrie in crisis

De problemen beperken zich niet tot Nederland. De Europese plasticrecyclingsector bevindt zich in een crisis. De operationele kosten zijn hoog door bureaucratie en stijgende energieprijzen. Gerecyclede materialen zijn duurder dan nieuw plastic, wat te wijten is aan de oneerlijke economische voordelen van subsidies op fossiele brandstoffen. Het aantal recyclingbedrijven dat gedwongen moest sluiten, is verdubbeld tussen 2023 en 2024 . Er zijn zorgen dat er geen levensvatbare recyclers meer over zullen zijn tegen de tijd dat de deadlines van de Packaging and Packaging Waste Regulation aanbreken. Plastics Recyclers Europe stelt dat de recyclingcapaciteit op het continent minstens verdubbeld zou moeten worden tegen 2030 om de EU-doelen te bereiken, maar betwijfelt of dit haalbaar is. Een campagne van Searious Business, Maastricht University, TOMRA en anderen probeert de 'gebroken economie' van de Europese recyclingindustrie aan te pakken.

Noodzaak tot actie

De huidige situatie is onhoudbaar. Willemijn Peeters, CEO van Searious Business, waarschuwt dat Europa afstevent op de ineenstorting van haar recyclingindustrie als er niet dringend actie wordt ondernomen. Zij stelt dat recyclen alleen de plastic afvalcrisis niet kan oplossen en dat er systemische veranderingen nodig zijn. Critici stellen dat marktwerking alleen niet volstaat en dat instrumenten zoals een heffing op fossiel plastic, subsidies voor recyclaat of wettelijke minimumpercentages aan gerecycled plastic in nieuwe producten noodzakelijk zijn. TNO stelt voor om via een heffing van 15 eurocent per kilo plastic de concurrentiepositie van Nederlandse recyclers te verbeteren. Het kabinet wil in 2026 Europese regelgeving afdwingen om dumppraktijken van goedkoop plastic uit China aan te pakken, zodat recyclingbedrijven weer kunnen concurreren.