Groei, innovatie, geopolitieke druk: de chipmarkt van 2024 in 4 gebeurtenissen

De wereldwijde semiconductor industrie kende afgelopen jaar een opmerkelijk herstel. Na een daling in 2023 stegen de wereldwijde verkopen in 2024 naar $588 miljard, een toename van 13% ten opzichte van het voorgaande jaar en 2,5% boven het record van 2022. In dit artikel maken we de balans op aan de hand van vier gebeurtenissen.

1. De Nederlandse semiconductor industrie: van Beethoven naar Chopin

In maart werd bekend dat het Rijk en de industrie gezamenlijk €2,5 miljard uittrekken om onder de noemer ‘Project Beethoven’ groei en activiteiten in Brainport rondom de microchipsector te versterken.

Nog geen twee maanden later liet Gelderland weten ook geld te willen zien. De provincie, die jaarlijks €3 miljard omzet dankzij de chipindustrie, liet weten het vertrek van cruciale techbedrijven te vrezen. En dus eist het honderden miljoenen om de industrie te behouden en te versterken. Dit initiatief, project Chopin, moet het vestigingsklimaat verbeteren en talent van binnen- en buitenland aantrekken.

Ook het ChipNL consortium deed een dringende oproep voor financiering. Meer dan dertig bedrijven, waaronder de giganten ASML en NXP, roepen de overheid op om jaarlijks fors te investeren. Ze stelden dat Nederland zonder deze steun zijn concurrentievoordeel dreigt te verliezen, nu de wereldwijde concurrentie toeneemt en andere landen hun investeringen opvoeren. Het pleidooi van de sector is duidelijk: een jaarlijkse impuls van €100 tot 150 miljoen zou essentieel zijn om de voorsprong van Nederland op het gebied van chipfabricage en innovatie te behouden.

2. Fotonica als veelbelovende nieuwkomer - en NL wordt Europees middelpunt

Op 11 november wordt bekend dat Nederland een Europese faciliteit voor de ontwikkeling van fotonische chips krijgt. Deze chips verzenden informatie via lichtgolven in plaats van elektrische signalen. Voor dit project reserveert de EU €380 miljoen euro, waarvan €133 miljoen euro naar Nederlandse onderdelen van de proeffabriek gaat.

Ik sprak met Ton van Mol, naast managing director TNO bij Holst Centre ook verantwoordelijk voor het Photonic Integration Technology Centre (PITC), het samenwerkingsverband tussen TNO, TUe, UT en Photondelta. Van Mol vergelijkt de huidige fase van fotonica met de begindagen van de halfgeleiderindustrie: "We willen dezelfde gestandaardiseerde en strak georganiseerde industrie opbouwen, met gespecialiseerde foundries en een gesegmenteerde supply chain. "Fotonische chips staan op een kantelpunt, vergelijkbaar met waar de halfgeleiderindustrie decennia geleden was."

QuiX Quantum, gevestigd in Enschede, bereikte in mei een grote doorbraak in de kwantumtechnologie. Ze zijn erin geslaagd om op chips de Greenberger-Horne-Zeilinger (GHZ) toestanden te creëren, wat essentieel is voor het behoud van informatie in fotonische kwantumcomputers. QuiX Quantum speelt wereldwijd een voortrekkersrol in de ontwikkeling van praktische en krachtige kwantumcomputers.

De wereldwijde markt voor fotonische chips, momenteel gewaardeerd op $12 miljard, zal naar verwachting groeien tot $65 miljard in 2032.

NL wordt middelpunt Europese fotonica sector. 'Dit moment is vergelijkbaar met de begindagen van de halfgeleiderindustrie'

Nederland krijgt binnenkort een proefproductielijn voor de ontwikkeling van fotonische chips. Ik interviewde Ton van Mol, die als managing director TNO bij Holst Centre direct betrokken is bij het project.

3. Met winst Trump krijgt geopolitiek getouwtjetrek nieuwe wending

Op 6 november wint Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen. En dat betekent: hogere importtarieven, een sterkere focus op onafhankelijkheid en een ommezwaai in het chipbeleid.

Met Trump's overwinning, schuift de Republikeinse focus op de technologie- en chipindustrie verder naar de voorgrond. De CHIPS Act, een investeringsimpuls van ruim $400 miljard voor de Amerikaanse chipsector, ligt al enige tijd onder vuur bij Republikeinen die vraagtekens zetten bij de effectiviteit en geopolitieke impact.

De CHIPS Act werd in 2022 ingevoerd om de productie van chips terug naar de Verenigde Staten te halen en de groeiende invloed van China in de semiconductor sector te beperken. Eind november kondigde de regering-Biden een investering aan van $7,865 miljard in het kader van de CHIPS Act. Deze investering is gericht op het versterken van de binnenlandse halfgeleiderproductie en het waarborgen van de toeleveringsketen..

Op 2 december wordt bekend dat de Verenigde Staten de beperkingen op de export van chips naar China opnieuw aanscherpen, met verstrekkende gevolgen voor 140 Chinese bedrijven. Deze drastische maatregel, bedoeld om China's AI-ontwikkeling af te remmen, treft Nederlandse bedrijven mogelijk minder hard dan verwacht. Volgens de Financial Times krijgt Nederland een uitzondering omdat ons land zijn beperkingen al heeft ingesteld. Ook Europa wil beperkingen invoeren; een consortium van 300 Europese bedrijven waarschuwde voor de gevolgen hiervan.

Het duurt niet lang voordat China met een tegenaanval op de proppen komt. Als reactie op de Amerikaanse beperkingen stelt de grootmacht een exportverbod in op materialen die cruciaal zijn voor de productie van halfgeleiders en batterijen.

Trump wint: ommezwaai in chipbeleid VS

Trump wordt de nieuwe president van de Verenigde Staten: hogere importtarieven, sterkere focus op onafhankelijkheid en een ommezwaai in het chipbeleid.

4. Flinke blunder en bijgestelde verwachtingen, maar ASML blijft stralende wereldleider chipmachines

Al werden de kwartaalcijfers van Q3 door een technische fout een dag te vroeg gepubliceerd, drongen machtspolitiek en geopolitieke spanningen de bestuurskamer verder binnen en was er sprake van een historische koersval (van €5,6 miljard naar €2,6 miljard) - de Veldhovense chipmachinefabrikant blijft een stralende speler op het wereldtoneel van de chipmarkt.

Begin dit jaar interviewde ik cfo Roger Dassen. Zijn boodschap was duidelijk: ASML wil groeien in Nederland, maar dan moet dat wel kunnen. “Als je kijkt naar het aantal Nederlandse afstudeerders aan technische universiteiten, dan zijn dat er niet genoeg. Dus we hebben internationale studenten en arbeidsmigranten nodig.”

Verder nam ASML in mei afscheid van ceo Peter Wennink; de Franse Christophe Fouquet stapte in zijn schoenen. In diezelfde maand zette het een handtekening onder een intentieverklaring voor uitbreiding op Brainport Industrie Campus (BIC) in Eindhoven. Het kondigde aan €80 miljoen te investeren in een samenwerking met de TU/e en in samenwerking met imec opende het bedrijf een Lithography Lab waar klanten kunnen testen met de nieuwste High NA EUV-machines.

In het Nederlandse R&D-landschap staat ASML op eenzame hoogte. Als chipmachinefabrikant vormt het bedrijf een uitzondering op de regel van beperkte R&D-investeringen. Vorig jaar gaf het ruim €2,8 mrd uit aan R&D binnen de landsgrenzen. De 29 grootste investeerders ná de Brabantse koploper kwamen samen uit op €3,6 mrd.

Financieel topman ASML Roger Dassen: “We willen groeien in Nederland, maar dan moet dat wel kunnen”

Afgelopen week presenteerde ASML de jaarcijfers van 2023. IO interviewde financieel topman Roger Dassen over de vooruitzichten van 2024, arbeidsmigratie en meer vrouwen op de werkvloer.

2025: grote kansen

Voor de chipindustrie was 2024 was een jaar van groei, innovatie en geopolitieke. Terwijl de wereldwijde markt herstelde en Nederland zich met projecten als Beethoven en Chopin sterker profileerde, dreven nieuwe technologieën zoals fotonische chips de industrie richting de toekomst.

Geopolitieke spanningen lijken zich afgelopen jaar nog sterker te hebben verbonden met de sector. Exportbeperkingen, het aanscherpen van mondiale machtsposities en investeringsimpulsen waren aan de orde van de dag. ASML bevestigde opnieuw zijn status als wereldleider, ondanks interne en externe uitdagingen. De Nederlandse chipsector staat op een kruispunt: de kansen zijn groot, maar zonder voortdurende investeringen en scherpe strategieën dreigt een achterstand in het steeds competitievere speelveld van 2025.