Wat maakt een innovatie-ecosysteem succesvol?

Wat maakt een innovatie-ecosysteem succesvol? Hoe kunnen regio’s zoals Brainport Eindhoven uitgroeien tot wereldwijde hubs voor technologie en innovatie? Wat is ervoor nodig om daar zelf mee aan de slag te gaan? Marcel Bogers onderzoekt binnen het door de EU gefinancierde project COOPERATE hoe regionale innovatiehubs de innovatiestrategie van de EU kunnen ondersteunen. Bogers werkt daarin samen met Brainport Development, STAM SRL, IDEA Consult, Technical University of Denmark, Science City Lyngby en Czech Technical University in Praag. Als onderdeel van zijn zoektocht sprak Bogers onlangs met Wim De Kinderen en Kevin van Lierop van Brainport Development over de voorwaarden voor succesvolle ecosystemen, de rol van samenwerking en de lessen die andere regio’s hieruit kunnen trekken.

In dit artikel maken we de balans op uit die twee gesprekken.

Wat is een innovatie-ecosysteem?

Een innovatie-ecosysteem is meer dan een verzameling bedrijven en kennisinstellingen. Het is een netwerk waarin verschillende partijen samenwerken om nieuwe technologieën en economische groei te stimuleren. Volgens Wim De Kinderen komt het neer op een eenvoudige kern: "Een innovatie-ecosysteem is in feite een groep mensen die samenwerken."

Maar vanzelfsprekend is de realiteit wat complexer. Volgens Marcel Bogers zijn ecosystemen dynamische structuren waarin gezamenlijke waardecreatie centraal staat: "Een ecosysteem creëert een surplus aan waarde - het geheel is meer dan de som der delen. Maar dat vraagt om samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties."

Brainport Eindhoven is zo’n ecosysteem. Van oorsprong sterk beïnvloed door Philips, heeft de regio zich ontwikkeld tot een wereldspeler op gebieden zoals hightech systemen en semiconductors.

De sleutel tot succes: focus en samenwerking

Volgens Kevin van Lierop, die binnen Brainport Development werkt aan het versterken van de samenwerking in de regio, is focus een van de belangrijkste succesfactoren van Brainport: "Veel ecosystemen willen alles tegelijk doen. Maar de kracht van Brainport ligt in het kiezen van een paar kerntechnologieën en die uitbouwen. Focus is essentieel om de juiste partners aan tafel te krijgen en strategisch samen te werken."

Brainport richt zich bijvoorbeeld op semiconductors en fotonicatechnologie. Dit helpt de regio niet alleen bij het aantrekken van investeringen, maar ook bij het opbouwen van internationale samenwerkingsverbanden. Volgens Van Lierop is Brainport Development hierin een verbindende factor: "Wij zorgen ervoor dat bedrijven, kennisinstellingen en overheden om tafel gaan. We stellen een gezamenlijke agenda op en identificeren waar we als regio het verschil kunnen maken."

De rol van internationale samenwerking

Een innovatie-ecosysteem stopt niet bij landsgrenzen. Daarom is samenwerking op Europees niveau essentieel. De Kinderen, gedeeltelijk werkzaam in Brussel voor Brainport Development, benadrukt dat de EU steeds meer erkent dat ecosystemen de drijvende kracht achter innovatie zijn. "De Europese Commissie heeft het concept van innovatie-ecosystemen omarmd, maar de verschillende beleidsdomeinen binnen de EU werken nog te vaak gescheiden. We pleiten ervoor om de budgetten en strategieën beter op elkaar af te stemmen." Een goed voorbeeld hiervan is het i3-programma (Interregional Innovation Investments), een Europees initiatief om ecosystemen en hun industriële toepassingen te ondersteunen.

Daarnaast is het volgens Van Lierop cruciaal om internationaal te denken: "We zoeken wereldwijd naar partners met complementaire expertise. In de semiconductorsector werken we bijvoorbeeld samen met hubs in andere landen om de Europese positie te versterken." Brainport richt zich niet alleen op technologie, maar ook op talent. Het aantrekken van hoogopgeleide professionals is een prioriteit. "We hebben een sterke kennisbasis in fotonica, maar we moeten wereldwijd talent aantrekken om die expertise te benutten."

Universiteiten en onderwijsinstellingen

Naast bedrijven en overheden spelen universiteiten een cruciale rol in innovatie-ecosystemen. Volgens Van Lierop ligt de kracht van de TU Eindhoven en andere onderwijsinstellingen in drie aspecten:

1. Talentontwikkeling: "De universiteit levert hoogopgeleide ingenieurs die essentieel zijn voor de industrie."
2. Kennisvalorisatie: "Het vertalen van onderzoek naar startups en spinoffs is een belangrijke pijler."
3. Samenwerking met bedrijven: "Universiteiten werken steeds meer samen met de industrie om gezamenlijk innovatie te versnellen."

Hoewel deze samenwerking niet altijd vanzelf gaat, benadrukt Van Lierop het belang van wederzijds begrip: "Iedere partij heeft een eigen rol. Het gaat erom hoe we die rollen op elkaar afstemmen en een gezamenlijke koers bepalen."

Lessen voor andere ecosystemen

Wat kunnen andere regio’s leren van Brainport Eindhoven? Volgens Bogers en Van Lierop zijn er verschillende belangrijke lessen:

• Kies een duidelijke focus: "Probeer niet alles tegelijk te doen. Bouw een sterke kern en breid die strategisch uit."
• Creëer een cultuur van samenwerking: "Brainport heeft open innovatie in haar DNA. Bedrijven concurreren, maar werken ook samen waar het kan."
• Werk aan een langetermijnvisie: "Brainport is niet in een paar jaar ontstaan. Dit is een proces van decennia."
• Betrek internationale partners: "Regionale ecosystemen zijn sterker als ze zich verbinden met andere hubs in Europa en daarbuiten."

Volgens Bogers is het ontwikkelen van ecosystemen geen exacte wetenschap: "Je kunt een ecosysteem niet ontwerpen zoals een gebouw. Het groeit organisch en moet voortdurend worden aangepast." Van Lierop voegt daaraan toe dat succes deels afhangt van historische factoren of toevalligheden, zoals de aanwezigheid van Philips in Brainport. Maar ook andere regio’s kunnen hun eigen niche vinden: "Iedere regio heeft unieke sterktes. Het gaat erom die te herkennen en strategisch uit te bouwen."

Niet simpelweg kopiëren

Innovatie-ecosystemen zoals Brainport Eindhoven ontstaan dus niet vanzelf. Ze vereisen focus, samenwerking, een lange adem en een open blik naar de rest van de wereld. Voor andere regio’s betekent dit dat ze niet simpelweg Brainport kunnen kopiëren, maar wel kunnen leren van de manier waarop Brainport haar netwerk, expertise en strategische keuzes inzet om internationaal toonaangevend te blijven.

Of zoals Bogers het samenvat: "Ecosystemen evolueren voortdurend. Succesvolle regio’s zijn degenen die hun sterke punten benutten, openstaan voor samenwerking en zich blijven aanpassen aan de veranderende wereld."

Meer over het COOPERATE project vind je via de podcast van Marcel Bogers, te beluisteren via Spotify.