Voedselverspilling in Nederlandse supermarkten afgenomen, maar er is nog veel te doen

In 2023 wordt slechts 0,89% van het voedsel dat door Nederlandse supermarkten wordt ingekocht, verspild. Dit cijfer komt uit een rapport dat onlangs is uitgebracht door de Wageningen Universiteit en Research (WUR). Dit aandeel heeft betrekking op het inkoopvolume, de hoeveelheid voedsel die supermarkten van hun leveranciers kopen om door te verkopen aan hun klanten.

Sinds 2018 onderzoekt WUR voedselverspilling in Nederlandse supermarkten, in opdracht van Samen Tegen Voedselverspilling en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). De trend is over het algemeen positief, want voedselverspilling in supermarkten is sinds de eerste meting met 35% afgenomen. Volgens de Europese definitie van voedselverspilling - al het voedsel dat niet bij mensen of dieren terechtkomt - ging in 2018 ongeveer 1,2% van het totaal aan goederen dat door supermarkten werd gekocht, verloren.

De Verenigde Naties (VN) willen de wereldwijde voedselverspilling, zowel op retail- als op consumentenniveau, halveren tegen 2030. Dit is een van de duurzame ontwikkelingsdoelen van de organisatie, die de landbouwministers van de landen van de Europese Unie in 2015 hebben aangenomen. Sindsdien heeft de Nederlandse regering opnieuw aangegeven zich aan de richtlijn te willen houden.

De directeur van de stichting Samen Tegen Voedselverspilling Toine Timmermans benadrukte hoe de algehele vermindering van voedselverspilling aansluit bij de inspanningen van supermarkten om te voldoen aan normen zoals de Richtlijn Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Laten we de cijfers uit het onderzoek nader bekijken.

Afbakproducten zijn de belangrijkste bron van voedselverspilling

In het algemeen komt het grootste deel van de voedselverspilling voor de rekening van kort houdbare goederen. Brood, gebak en gedeeltelijk gebakken brood zijn de minst efficiënte categorieën, gevolgd door groenten en fruit. Deze twee vormen samen meer dan 70% van het voedsel dat in supermarkten verloren gaat. Dranken zijn daarentegen de voedselcategorie met de minste verliezen.

De algemene daling van voedselverspilling sluit ook aan bij de inspanningen om verspilling in de minst efficiënte categorieën tegen te gaan. Sinds 2021 verkoopt Albert Heijn het brood van de dag ervoor met korting. Als gevolg daarvan is broodverspilling in 2023 met 16% afgenomen - een daling van 7,8% naar 6,5%. Op dezelfde manier onderstreept het rapport de stappen die zijn gezet om vlees- en visresten te verminderen door het voorraadbeheer te verbeteren, wat een afvalvermindering van 37% liet zien ten opzichte van 2022.

De bredere realiteit van voedselverspilling

Toch is supermarktafval slechts een deel van de voedselverspilling. Door inefficiëntie kunnen verliezen in de hele toeleveringsketen worden getraceerd, van productie tot consumptie door huishoudens. Ongedierte en extreme weersomstandigheden kunnen leiden tot verliezen tijdens het productieproces. De hoge normen die retailers stellen aan producten - de grootte en het uiterlijk van groenten - en slechte winkelplanning zijn enkele voorbeelden. De lijst is eindeloos.

Volgens het gegevensinstituut Eurostat gaat er in de EU jaarlijks 131 kilo voedsel per hoofd van de bevolking verloren. Dit betekent dat er jaarlijks meer dan 58 miljoen ton voedsel wordt verspild in het blok, waar 37 miljoen mensen zich niet om de dag een goede maaltijd kunnen veroorloven.

De Nederlandse cijfers zijn hoger dan de gemiddelde Europese cijfers. Volgens Eurostat produceerde Nederland in 2021 148 kilo voedselverspilling per hoofd van de bevolking.

Waar vindt de meeste voedselverspilling plaats?

Het lijdt geen twijfel dat de voedselwaardeketen zijn processen moet optimaliseren om verliezen te beperken. Huishoudens produceren echter het meeste afval, wat in bijna alle EU-landen het geval is. Als we de 131 kilo voedselafval uitsplitsen die elke EU-burger gemiddeld produceert, zien we dat 70 kilo wordt weggegooid in huishoudens.

In Nederland werd in 2021 ruim 2,5 miljoen ton voedselverspilling geproduceerd. Het grootste deel kan worden toegeschreven aan de productie- en productiefase, terwijl een derde nog door huishoudens wordt verspild. In België is afval gerelateerd aan de productie goed voor meer dan twee derde van de verliezen. In Duitsland - waar meer dan 10 miljoen ton voedsel verloren gaat - wordt het meeste afval in huishoudens geproduceerd.

Hoe wordt het probleem aangepakt?

Afgelopen juni heeft de Europese Raad zijn standpunt (algemene oriëntatie) over de herziening van de kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA) vastgesteld. De KRA definieert afvalbeheerprincipes, waaronder definities van recycling en terugwinning.

De voorgestelde richtlijn, die een herziening was van de bestaande richtlijn, stelde bindende doelen voor de vermindering van voedselafval tegen 2030. Het wetsvoorstel stelde een vermindering voor van 10% in verwerking en productie en een vermindering van 30% per hoofd van de bevolking in de detailhandel, restaurants, voedseldiensten en huishoudens ten opzichte van 2020. De Raad stemde in met de streefcijfers van de Commissie en bood zo de mogelijkheid om tegen eind 2027 doelen te stellen, wanneer de Commissie de doelstellingen voor 2030 zal herzien.

De definitieve tekst zal tot leven komen in de onlangs geopende wetgevingscyclus. Hoewel supermarkten AI omarmen om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen of hun voorraden beter te organiseren, zal veel van het succes van de naleving van de doelstellingen afhangen van elk van onze acties, zoals slimmer consumeren en verliezen beperken.