Van 'Nee, tenzij' naar 'Ja, mits': kabinet maakt weg vrij voor AI
Nieuwe richtlijnen maken snellere, efficiëntere en verantwoorde overheidsdienstverlening, waarvan AI een onderdeel is, mogelijk.
Published on April 23, 2025
Den Haag
Team IO+ selecteert en brengt de belangrijkste nieuwsverhalen over innovatie en technologie, zorgvuldig samengesteld door onze redactie.
Het kabinet heeft groen licht gegeven voor een bredere inzet van generatieve AI door ambtenaren. Gemeenten, provincies en waterschappen. krijgen vernieuwde richtlijnen om AI te gebruiken bij vergunningen, communicatie en besluitvorming. Het doel? Snellere en efficiëntere dienstverlening aan burgers. Zuid-Holland en Goes zijn al gestart met AI-tools die veilig en verantwoord worden gebruikt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken coördineert deze veranderingen, passend in de grotere digitaliseringsstrategie die binnenkort gepresenteerd wordt. Iedereen binnen de overheid moet echter voldoen aan strikte wet- en regelgeving om de balans tussen innovatie en veiligheid te waarborgen. De koerswijziging belooft spannende ontwikkelingen in de overheidssector.
Nieuwe benadering
Het Nederlandse kabinet heeft zijn strategie rond het gebruik van generatieve AI vernieuwd. Deze koerswijziging, die volgt op een reeks besprekingen met gemeenten, provincies, waterschappen en uitvoeringsorganisaties, beoogt de efficiëntie van overheidsdiensten te verbeteren. Waar voorheen een 'nee, tenzij'-beleid gold, omarmt de overheid nu een 'ja, mits'-benadering. Ambtenaren krijgen meer vrijheid om AI-technologieën in te zetten voor uiteenlopende taken, variërend van het beantwoorden van burgerlijke vragen tot het versnellen van vergunningprocedures. Het is een stap richting een toekomst waarin technologische innovaties integraal onderdeel van de overheidsinfrastructuur worden.
De rol van generatieve AI in administratieve processen
Staatssecretaris Zsolt Szabó benadrukt dat generatieve AI aanzienlijke voordelen biedt voor de overheid. Het kan helpen bij het vereenvoudigen van administratieve processen, wat zowel de snelheid van dienstverlening verbetert als de nauwkeurigheid van besluitvorming verhoogt. De implementatie van AI vereist echter een zorgvuldige naleving van bestaande wet- en regelgeving, zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en de AI-wet, om de privacy en veiligheid van gegevens te waarborgen. Bijgevolg zal de overheid zich richten op het trainen van ambtenaren in AI-geletterdheid en het stimuleren van interdisciplinaire samenwerking.
Lokale innovaties: Zuid-Holland en Goes
In Zuid-Holland is de PZH-assistent, een beveiligde AI-tool, in gebruik genomen. Deze assistent, ontworpen als een veilig alternatief voor ChatGPT, is uitsluitend bestemd voor use by overheidsmedewerkers en heeft geen directe impact op burgers of bedrijven. Evenzo gebruikt de gemeente Goes de Chatbot Guus, die vragen van burgers beantwoordt met vooraf vastgelegde bronnen. Beide tools illustreren hoe AI in een gecontroleerde omgeving kan worden geëxploiteerd om de dienstverlening te verbeteren zonder de privacy te schenden. Zulke initiatieven demonstreren hoe technologie niet alleen efficiëntie nastreeft maar ook ethische overwegingen hoog in het vaandel heeft staan.
Handboek en strategie
Als onderdeel van deze transitie heeft de overheid een handboek ontwikkeld dat richtlijnen en aanbevelingen biedt voor de verantwoorde inzet van generatieve AI. Dit handboek komt tot stand door samenwerking op alle bestuursniveaus, gecoördineerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het biedt praktische ondersteuning voor het dagelijks gebruik van AI door overheidsprofessionals en benadrukt het belang van training in AI-geletterdheid. Daarnaast vormen deze initiatieven een onderdeel van de bredere Nederlandse Digitaliseringsstrategie, die binnenkort aan de Tweede Kamer wordt gepresenteerd. Hiermee wil de overheid zorgen voor een veilige en innovatieve toepassing van AI in de publieke sector.
Balans tussen innovatie en verantwoordelijkheid
De integratie van generatieve AI binnen de overheid vraagt om een balans tussen innovatie en verantwoordelijkheid. Terwijl de voordelen van AI, zoals snellere dataverwerking en verbeterde communicatie, onmiskenbaar zijn, herinnert de nieuwe benadering ons eraan dat de implementatie van dergelijke technieken niet ten koste mag gaan van de privacy of wettelijke vereisten. Daarom blijft het noodzakelijk dat medewerkers goed worden geïnformeerd over de wettelijke kaders en ethische overwegingen rond AI-gebruik. Het zorgvuldig navigeren van deze uitdagingen zal bepalen hoe succesvol en duurzaam de digitale transformatie van de overheid in de komende jaren zal zijn.
Met de aankomende presentatie van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie aan de Tweede Kamer is het duidelijk dat de overheid zich inzet voor een toekomst waarin generatieve AI een structurele bijdrage levert aan het verbeteren van overheidsdiensten. Deze strategie belooft niet alleen een verbeterde dienstverlening, maar ook een verantwoorde en ethische benadering van technologisch gebruik, met oog voor de uitdagingen die horen bij de invoering hiervan. De komende maanden zullen cruciaal zijn voor het evalueren van de effectiviteit van de nieuwe richtlijnen en het verbeteren van toekomstige strategische beslissingen.
