Van demonstratie tot implementatie: Autonome systemen in praktijk

Zelfrijdende bussen, intelligente melkrobots, autonoom varende schepen en AI die fabrieksprocessen zelfstandig optimaliseert: tijdens het Nationaal Congres Autonome Systemen op 2 april in Drachten werd duidelijk dat autonomie niet langer toekomstmuziek is. Langs drie lijnen – business, science en society – kwamen praktijkvoorbeelden, ethische vraagstukken en technologische doorbraken samen in een inspirerend dagprogramma. “Dean van de dag” Jacquelien Scherpen (rector magnificus van de RUG) vatte de dag treffend samen: “Autonomie is al volop in ontwikkeling – niet alleen voor kostenbesparing, maar ook als duurzaam verdienmodel en met maatschappelijke waarde.”

Autonomie als versneller

Of het nu ging om fault detection in de industrie of virtuele tekorten op de arbeidsmarkt: autonome systemen blijken een krachtig antwoord op de uitdagingen van vandaag. Van melkveehouderij tot plaatwerkproductie, van recycling tot robotvoetbal – overal dook het thema op. “We zagen hoe AI en robotica elkaar versterken, maar ook hoe ethiek en wetgeving mee moeten evolueren,” aldus Scherpen. “Autonomie is niet alleen efficiënt, maar draagt ook bij aan circulariteit, vergroening en veiligheid.”

Universiteit Groningen neemt leidende rol voor autonome economie

Rector Jacquelien Scherpen op Nationaal Congres Autonomous Systems: “We brengen talent en toepassing bij elkaar”

Een van de blikvangers was de presentatie van Sergio Ooijens (Lely), die liet zien hoe melk- en voerrobots wereldwijd bijdragen aan efficiëntere en diervriendelijkere melkveehouderij. Even indrukwekkend was de bijdrage van 247TailorSteel, waar CEO Carl Berlo een volledig autonoom productiesysteem toelichtte dat zijn bedrijf tot Europees marktleider maakte. En IBM’s Jan-Willem Sieben nam het publiek mee op zee, met het Mayflower-project: een onbemand schip dat autonoom oceaanonderzoek deed - en binnenkort weer gaat doen.

Ook het Demoplein stond vol met sprekende voorbeelden van industriële innovatie. Zo demonstreerde BMTEC een volledig autonome fabriek waarin slimme machines zelfstandig produceren. Avular liet zien hoe hun mobiele en vliegende robots flexibel inzetbaar zijn in sectoren zoals zorg, landbouw en inspectie. Track32 toonde AI-technologie voor real-time objectherkenning in productieomgevingen, en RobotTUNER liet zien hoe vrachtwagens en bussen autonoom manoeuvreren met behulp van hun auto-pilot kit.

Gesprek rond een Groningse drone op het demoplein

Het Noorden als proeftuin

Volgens Scherpen is Noord-Nederland een logische thuishaven voor dit congres. Met bedrijven als Batenburg Beenen en Bollegraaf, de aanwezigheid van de European Digital Innovation Hub (EDIH) dat autonome systemen als specialiteit heeft, de hightech bedrijven van het Innovatiecluster Drachten en nauwe samenwerking tussen mbo, hbo en universiteiten toont de regio zich een actieve broedplaats. “Hier komen fundamenteel onderzoek en industriële toepassing écht samen,” aldus Scherpen.

Academische wereld als drijvende kracht achter autonome systemen

Tijdens het Nationaal Autonome Systemen Congres laat de Science Track zien hoe onderzoek innovatie in autonome technologieën aanjaagt.

Op het demoplein was dat tastbaar: FerryGo presenteerde autonome veerdiensten in het Waddengebied, en Drone Delivery Services uit Assen liet een waterstofdrone zien die medische vracht over tientallen kilometers kan vervoeren. Spheer AI gebruikte AI om satellietbeelden te vertalen naar inzichten voor natuurbeheer en klimaatadaptatie. En met het Ronny-project bracht Batenburg een autonome mobiele robot voor de agrosector naar het congres. Overal waar je keek waren drones en robots, al dan niet op wielen. Ook werd de EDIH cluster Autonoom Groenbeheer gepresenteerd door Vector en Harkboot.

Wetenschap en praktijk bij elkaar

De wetenschappelijke sessies lieten zien hoe nauw de interactie tussen robotica en AI wordt. Zo sprak prof. Bayu Jayawardhana (RUG) over multi-robot systemen die gezamenlijk taken uitvoeren. Prof. Ming Cao toonde hoe taalmodellen autonome robots helpen bij het navigeren in complexe omgevingen, terwijl prof. Javier Alonso-Mora (TU Delft) liet zien hoe autonome voertuigen rekening houden met menselijk gedrag via game theory en constrained optimization. “We bouwen aan systemen die niet alleen slim zijn, maar ook samenwerkend, zelflerend en veilig,” klonk het vanuit de academie.

Volle zaal in De Lawei Drachten

Op de maatschappelijke lijn stonden vragen centraal over risico, wetgeving en vertrouwen. Wie is aansprakelijk als een autonoom systeem faalt? En hoe bereid je je als organisatie voor op de AI Act? Het nieuwe ELSA Lab Noord-Nederland kreeg hier veel aandacht: een nationaal initiatief waarin ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van AI worden onderzocht. CNV-voorzitter Piet Fortuin bracht het perspectief van de werknemer in: “De arbeidsmarkt verandert ingrijpend. Maar met de juiste tools en samenwerking tussen overheid, werkgever en werknemer kunnen we deze technologische golf benutten.”

Autonome systemen: de businesskansen van morgen

Tijdens het Congres Autonomous Systems laat het business track zien hoe Nederlandse bedrijven succesvol gebruik maken van deze technologie.

Ook op het demoplein waren maatschappelijke toepassingen te zien. Zo presenteerde Hulp AI een AI-tool om eenzaamheid en hulpvragen te signaleren in het sociaal domein. Fysio Zelfcheck toonde een digitale triagetool waarmee gebruikers zelfstandig kunnen bepalen of fysiotherapie nodig is. En VR Bieb gaf bezoekers via een VR-bril een virtuele kennismaking met techniek en innovatie.

Boston Dynamics

Als afsluiter gaf Aaron Saunders, CTO van Boston Dynamics, een keynote die het publiek letterlijk op het puntje van de stoel bracht. Zijn betoog over de toekomst van humanoïde robots – zoals de beroemde Spot en Atlas – was niet alleen spectaculair, maar ook inhoudelijk doordrenkt van urgentie: “De technologie is er. Maar het vraagt visie, lef en samenwerking om ze verantwoord te implementeren.”

Over maximaal tien jaar zijn robots een onlosmakelijk onderdeel van onze maatschappij, overal aanwezig, zo legde hij uit. Dat ze daarbij onze banen inpikken, dat wil er bij Saunders nog niet in. “Kijk naar de enorme tekorten op de arbeidsmarkt. We mogen blij zijn dat robots die voor een deel gaan oplossen.”

Aaron Saunders (Boston Dynamics)

Van inspiratie naar actie

Dat alles bracht Scherpen bij haar slotoproep. “Voor bedrijven: kijk hoe je je processen of producten autonomer kunt maken. Voor overheden: creëer experimenteerruimte, ook juridisch en ethisch. En voor onderzoekers: bouw de brug tussen fundamentele kennis en toepassingen. Bepaal nu wat je morgen gaat doen met je fabriek, je gemeente, je project.”