Het F-35 vs. Trump debat: een valse tegenstelling?

Recente zorgen over de betrouwbaarheid van de onderhoudsregelingen van de F-35 straaljager, met name in de context van de Amerikaans-Europese betrekkingen, zijn gebaseerd op een valse tegenstelling. Het argument dat Europese kopers in de problemen kunnen komen als de VS stopt met het onderhouden van deze straaljagers vanwege politieke spanningen, gaat voorbij aan de fundamentele aard van contractuele overeenkomsten. Het vermogen om de F-35 te onderhouden - of welk militair goed dan ook - hangt volledig af van de contractuele afspraken die gemaakt zijn op het moment van aankoop, niet van verschuivende geopolitieke verhoudingen.

Contractuele afspraken dicteren ondersteuning

Wanneer landen militair materieel zoals de F-35 aanschaffen, gaan ze gedetailleerde contracten aan waarin de voorwaarden voor aanschaf, onderhoud en service zijn vastgelegd. Deze overeenkomsten specificeren de verplichtingen van zowel de koper als de verkoper en zorgen voor operationele levensvatbaarheid op de lange termijn. Als een land zich aan het contract houdt, is de leverancier - Amerikaans of niet - wettelijk verplicht om zijn verplichtingen na te komen. Gebeurt dat niet, dan heeft dat gevolgen, waaronder financiële sancties of juridische geschillen.

Dit principe is niet uniek voor Amerikaanse defensieovereenkomsten. Hetzelfde geldt voor contracten voor militaire hardware van Europese fabrikanten zoals Dassault (Frankrijk), Airbus (Europa) of Saab (Zweden). Zelfs bij de aankoop van in eigen land geproduceerd militair materieel moet een regering zich aan haar overeenkomsten houden of soortgelijke repercussies ondervinden.

Kunnen we de F35 straaljager nog vertrouwen?

Moderne wapens zijn net als telefoons, zonder updates verliezen ze snel hun waarde.

De F-35 is geen geopolitieke onderhandelingstroef

Het idee dat de VS eenzijdig zou kunnen stoppen met het leveren van F-35's als een vorm van politieke druk is op zijn best speculatief. De Amerikaanse defensie-industrie opereert binnen een kader van contractuele en diplomatieke stabiliteit. Als Washington willekeurig en zonder reden de onderhoudsondersteuning zou stopzetten, zou het niet alleen overeenkomsten schenden, maar ook zijn geloofwaardigheid als defensieleverancier ernstig aantasten. Een dergelijke stap zou toekomstige verkopen ontmoedigen en strategische allianties eerder verzwakken dan versterken.

Bovendien hebben Europese landen stappen ondernomen om de continuïteit van de service te waarborgen. Sommige landen hebben binnenlandse onderhoudsfaciliteiten voor de F-35 opgezet, waardoor ze minder afhankelijk zijn van servicepunten in de VS. Nederland is bijvoorbeeld een regionaal onderhoudscentrum voor de F-35 geworden, zodat Europese exploitanten over onafhankelijke capaciteit beschikken om hun vloot in stand te houden.

Verschillende niveaus van soevereiniteit bij F-35 operaties

De mate van onafhankelijkheid bij de exploitatie van de F-35 verschilt aanzienlijk per land, gebaseerd op de onderhandelingen ten tijde van de aankoop:

Israël's F-35I “Adir”: Israël onderhandelde over uitgebreide aanpassingen, installeerde zijn eigen elektronische oorlogsvoeringspakket (EW), kreeg gedeeltelijk toegang tot de software van het missiesysteem en gebruikte onafhankelijke onderhouds- en simulatiesystemen buiten het wereldwijde logistieke netwerk van Lockheed Martin om. Dit zorgt voor meer operationele soevereiniteit en aanpassingsvermogen.
UK's F-35B: Het VK verzekerde zich van meer operationele flexibiliteit dan de meeste EU-kopers, met gedeeltelijke softwaretoegang en integratie van wapens van eigen bodem, hoewel het nog steeds afhankelijk is van het bredere NAVO-kader.
EU F-35-varianten: De meeste EU-landen werken met een gestandaardiseerde, NAVO-vriendelijke configuratie en vertrouwen op Amerikaanse software-updates en Lockheed Martin's wereldwijde logistieke ondersteuning (ODIN). Ze geven prioriteit aan interoperabiliteit met NAVO- en Amerikaanse strijdkrachten, waardoor de mogelijkheden voor nationale aanpassingen beperkt zijn.

Deze ongelijkheid benadrukt het belang van contractonderhandelingen. Landen die meer onafhankelijkheid verkregen, zoals Israël en het Verenigd Koninkrijk, deden dat door een strategische vooruitziende blik en zorgden ervoor dat ze hun vloot op hun eigen voorwaarden konden aanpassen en onderhouden.

Geen specifiek Amerikaans probleem

Als een Europees land geavanceerde gevechtsvliegtuigen zou kopen van een niet-Amerikaanse leverancier, zoals de Eurofighter Typhoon of de Saab Gripen, zou het met dezelfde problemen te maken krijgen. Het niet naleven van de voorwaarden van de serviceovereenkomst kan leiden tot vergelijkbare gevolgen, of de leverancier nu uit Europa, Azië of waar dan ook komt.

De belangrijkste conclusie is dat militaire aankopen geregeld worden door afdwingbare contracten, niet door politieke grillen. Als aan de voorwaarden van de overeenkomst wordt voldaan, blijven de serviceverplichtingen intact, ongeacht bredere diplomatieke spanningen.

Trump heeft vrij spel over Nederlandse overheidsdata

Nederland leunt zwaar op Amerikaanse IT-dienstverleners zoals Microsoft, Google en Amazon voor de opslag en verwerking van overheidsdata.

Portugal en Canada

Ondertussen heeft Portugal afgezien van het vervangen van zijn in de VS gemaakte F-16 gevechtsvliegtuigen door modernere F-35's vanwege Donald Trump, meldt Politico. Het is, zo schrijft het platform "een van de eerste voorbeelden van een Amerikaanse president die een potentiële lucratieve wapendeal om zeep helpt". De luchtmacht van het land had aanbevolen om Lockheed Martin F-35's te kopen, maar toen vertrekkend minister van Defensie Nuno Melo door de Portugese media Público werd gevraagd of de regering die aanbeveling zou opvolgen, antwoordde hij: “We kunnen de geopolitieke omgeving niet negeren in onze keuzes. De recente positie van de Verenigde Staten, in de context van de NAVO ... moet ons doen nadenken over de beste opties, want de voorspelbaarheid van onze bondgenoten is een groter goed om rekening mee te houden.”

Ook Canada heroverweegt de aankoop van Amerikaanse F-35-straaljagers vanwege de hoogopgelopen spanningen met de regering-Trump. Het nieuwe kabinet van de onlangs geïnstalleerde premier Carney wil gesprekken gaan voeren met concurrerende vliegtuigbouwers. Tegen de Canadese omroep CBC zei defensieminister Blair dat er wordt gekeken naar alternatieven voor de F-35.

Hoewel Portugal en Canada misschien niet de laatste landen zijn die vraagtekens zetten bij de Amerikaanse betrouwbaarheid, is de bewering dat Europese kopers van de F-35 mogelijk te maken krijgen met onderhoudsproblemen als gevolg van de verslechterende Amerikaans-Europese betrekkingen misleidend. De betrouwbaarheid van de ondersteuning voor de F-35 wordt bepaald door contracten, niet door verschuivende politieke landschappen. Zolang de overeenkomsten worden nagekomen, blijft het onderhoud van het vliegtuig gewaarborgd - net als bij elke andere militaire aankoop, of die nu van de VS komt of van elders. Het debat moet zich daarom richten op contractuele duidelijkheid en operationele zelfvoorziening in plaats van speculatieve geopolitieke zorgen.