Stijgende elektriciteitskosten in Nederland door upgrade electriciteitsnet

Een benzineauto inruilen voor een elektrische, zonnepanelen installeren op het dak van je huis of overstappen van een gasfornuis op een inductiekookplaat. Dit zijn drie van de meest voorkomende voorbeelden van hoe onze samenleving steeds meer elektrificeert, gedreven door de golf van hernieuwbare energie. Tegelijkertijd vraagt netwerkcongestie - hoewel dit deels kan worden opgelost met slimme netwerkoplossingen - om financiering.

Aan deze investeringen zijn kosten verbonden. De tarieven voor het elektriciteitsnet in Nederland zullen naar verwachting jaarlijks stijgen van 4,8% naar 6,7% in 2040. Deze kostenstijging wordt veroorzaakt door de noodzaak om het elektriciteitsnet te versterken en uit te breiden in een periode waarin de vraag naar elektriciteit naar verwachting zal verdrievoudigen en de energieproductie zal verschuiven naar hernieuwbare energiebronnen.

Dit is de belangrijkste conclusie van het Financial Impact Energy Transition for Network Operators (FIEN+) rapport, uitgevoerd door Pwc en strategy& in opdracht van Netbeeher Nederland, de Nederlandse vereniging van netbeheerders. De investeringen die nodig zijn om de elektrificatie en energietransitie van het land te accommoderen, resulteren in hogere transportkosten voor elektriciteit. De verwachte stijging van de tarieven - exclusief inflatie - baart de netbeheerders zorgen.

Toename van investeringen

“De investeringen in het energiesysteem zijn cruciaal voor de toekomst. Tegelijkertijd maken we ons zorgen over de stijgende kosten. Het is belangrijk dat we de totale maatschappelijke kosten van het energiesysteem zo laag mogelijk kunnen houden,” zegt Netbeheer Nederland algemeen directeur Hans-Peter Oskam.

Deze veranderingen leiden tot een grotere druk op het elektriciteitsnetwerk, dat moet worden uitgebreid om aan deze vraag te kunnen voldoen. In 2024 hebben netbeheerders 8,4 miljard euro uitgegeven aan het elektriciteitsnet. In 2040 zullen deze uitgaven naar verwachting met ongeveer 80% stijgen tot €15,1 miljard.

Hogere kosten voor consumenten

Deze investeringen zullen kosten voor de consument met zich meebrengen. Het onderzoek schat dat de jaarlijkse kosten voor netbeheer zullen stijgen tot 22 miljard euro - in 2024 bedroegen deze 9 miljard euro. Als gevolg hiervan zullen de netwerktarieven voor consumenten jaarlijks met 5,2% tot 8% stijgen, met een verdubbeling of verdrievoudiging tegen 2040. Volgens het rapport betaalde een huishouden in 2024 gemiddeld €390 aan netbeheerkosten per jaar. Rekening houdend met een basisgroeipad van de kosten van 6,7%, zou hetzelfde huishouden in 2040 €1.103 betalen.

Bedrijven hebben minder last van prijspieken. Dit komt omdat hun tarieven meer worden beïnvloed door de transportcapaciteit en het verbruik. Op dezelfde manier zal de stijging van de gastarieven meer binnen de perken blijven omdat het aantal aansluitingen en de totale kosten tegen 2040 naar verwachting zullen dalen.

Gas inruilen voor elektriciteit

Was aardgas in het verleden drie tot vier keer belangrijker dan elektriciteit voor de Nederlandse energievoorziening, in de komende jaren zullen de rollen omdraaien. Het primaire energieverbruik - de totale energievraag van een land - van aardgas zal in 2050 naar verwachting bijna nul zijn, terwijl elektriciteit tegen die tijd het leeuwendeel voor zijn rekening zal nemen, zoals te zien is in onderstaande grafiek.  

Als gevolg daarvan zal de geïnstalleerde opwekkingscapaciteit verdrievoudigen, omdat er meer centrales voor hernieuwbare energie online gaan. In 2040 zal er volgens de FIEN+ analyse 168 GWh aan capaciteit geïnstalleerd zijn.

De juiste beslissingen voor de energietransitie

Door de noodzaak van deze investeringen te onderstrepen - het Nederlandse elektriciteitsnet werd eerder als 'onvoorbereid' op de energietransitie bestempeld - roept Netbeheer Nederland de overheid op om de juiste beslissingen te nemen. Daarom werkt het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) in Den Haag aan een preciezer overzicht van de omvang van de benodigde investeringen tot 2040.

Vertegenwoordigers van milieu- en economische bureaus zullen de onderzoeksresultaten in februari bekendmaken. Het einddocument zal haalbare beleidsopties bevatten om een solide en tegelijkertijd betaalbaar elektriciteitsnetwerk op te zetten. Netbeheerders leveren ook een bijdrage aan het onderzoek. Zij zullen ook een update van het FIEN+ rapport publiceren dat zich richt op de totale energierekening.

500 auto's van Renault gaan helpen om het Utrechtse elektriciteitsnet te stabiliseren

Vanaf maart 2025 gaan 500 elektrische deelauto's van Renault bijdragen aan de stabiliteit van het elektriciteitsnet in Utrecht.

Read More

Wie betaalt de rekening?

Netbeheer Nederland pleitte eerder al voor een verdeling van de netkosten. De organisatie gaf verschillende stappen aan die gezet kunnen worden. Allereerst het terugdringen van de vraag naar transportcapaciteit, het voorkomen van onnodige investeringen door bestaande en geplande infrastructuur optimaal te benutten. Dit betekent het verbeteren van de flexibiliteit van vraag en aanbod en een grondige planning door alle betrokken partijen.

Ten tweede moeten alle gebruikers betalen, aangezien alleen eindgebruikers nu kosten maken, wat niet geldt voor energieproducenten. Zorgen voor een gelijk Europees speelveld voor energiekosten en tarieven voor de export van energie, waarbij buurlanden een deel van de kosten dragen voor de elektriciteit die in Nederland wordt geproduceerd en die zij gebruiken.

Netbeheerders, energiebedrijven en de overheid zitten op één lijn als het gaat om de overgang naar een groenere economie en de cruciale rol die het elektriciteitsnet daarbij speelt. Het is tijd voor rationele planning en eerlijke kostenverdeling om de energietransitie voor iedereen mogelijk te maken.