Philips, TNO en de kunst van de spinoff

Afsplitsen van een moederbedrijf - de overgang van een interne innovatie naar een onafhankelijk bedrijf - is een uniek proces dat enkele van de meest invloedrijke techbedrijven van dit moment heeft voortgebracht. Denk aan Nearfield Instruments, Signify, Carbyon, NXP Semiconductors en zelfs aan ASML. Maar hoe werkt dit proces precies? Waarom willen bedrijven een spinoff en wat is er voor nodig om een spinoff te laten slagen? Hans Boumans, directeur Technology Transfer bij TNO, en Benno Tieke, directeur Portfolio Management bij Philips, deelden vanuit hun inzichten, expertise en ervaringen tijdens een discussie in het AI Innovation Center van High Tech Campus.

Voor TNO zijn spinoffs een belangrijke strategie om innovaties naar de markt te brengen. “We werken samen met bedrijven om technologie te ontwikkelen en deze vervolgens in de praktijk toe te passen,” legde Boumans uit. “Een spinoff is een manier om dit te doen, vooral wanneer er aanzienlijke financiering nodig is om een technologie om te zetten in een commercieel product. Durfkapitaal is vaak nodig, en een startupstructuur is de beste manier om dergelijke investeringen aan te trekken.”

Philips pakt het anders aan. Volgens Tieke ligt de prioriteit van het bedrijf altijd bij het ontwikkelen van innovaties binnen de eigen bedrijfsstructuur. “Spinoffs zijn voor ons geen doel. Onze gestructureerde processen zijn gericht op het creëren van activiteiten binnen Philips. Maar in sommige gevallen, wanneer een innovatie niet past binnen onze kernactiviteiten, overwegen we het te verzelfstandigen in plaats van het op de lange baan te schuiven.”

Het proces van het creëren van een spinoff

Bij TNO verloopt het proces volgens een gestructureerd raamwerk:

1. Tech Transfer Program: Interne innovators of senior management kunnen spinoffs voorstellen.
2. Incubatieprogramma: In de eerste fase wordt het marktpotentieel gevalideerd, terwijl de tweede fase zich richt op het opbouwen van het bedrijf.
3. Investeerdersondersteuning: TNO brengt spinoffs in contact met externe investeerders, waarbij de adviesraad - waaronder managers van durfkapitaalfondsen van bedrijven als Lumo Labs en DeepTechXL - begeleiding biedt.
4. Voortdurende ondersteuning: TNO kan een minderheidsbelang in de spinoff behouden om de groei te begeleiden.

Voor Philips is het proces minder gestandaardiseerd. “Er is geen 'spinoff officer' bij Philips,” merkte Tieke op. “Ik doe dit parttime en stem de aanpak af op de kansen die zich aandienen. We vertrouwen op externe partners zoals HighTechXL en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) om te helpen nieuwe bedrijven op te bouwen op basis van Philips-technologieën.”

Uitdagingen en succesfactoren

Het creëren van een spinoff gaat gepaard met aanzienlijke uitdagingen. Een grote hindernis is het verkrijgen van financiering. Philips investeert bijvoorbeeld niet in spinoffs nadat ze het bedrijf hebben verlaten. “Op het moment dat een spinoff wordt opgericht, stopt Philips met investeren”, legt Tieke uit. “Dat maakt het verkrijgen van externe financiering de verantwoordelijkheid van de ondernemers.”

TNO kan daarentegen wel mee-investeren in spinoffs in een vroeg stadium, maar benadrukt dat het startupteam het succes moet aanjagen. “Ondernemers hebben de leiding”, zegt Boumans. “Wij zorgen voor financiële en strategische connecties, maar zij zijn verantwoordelijk voor het succes van het bedrijf."

Een andere belangrijke factor is het structureren van het bedrijf om investeerders aan te trekken. “Als de kapitaalstructuur van een spinoff te complex is of als de moedermaatschappij te veel aandelen bezit, wordt het bedrijf oninvesteerbaar”, waarschuwde Tieke. “We hebben geleerd om deals zo te structureren dat startups aantrekkelijk blijven voor durfkapitalisten.”

Succesverhalen en geleerde lessen

In de afgelopen zeven jaar heeft TNO 45 spin-offs gecreëerd, waaronder Carbyon, Nearfield Instruments en PhononTech. Sommige spinoffs, zoals Sonic Precision en Aikon Health, zijn voortgekomen uit High Tech Campus programma's die zijn opgezet om nieuwe startups te faciliteren. Philips heeft een meer indirecte maar diepgaande invloed gehad op het Eindhovense tech-ecosysteem. “Veel van de startups in de Brainport regio hebben Philips DNA in zich,” merkte Tieke op. “Of het nu gaat om voormalige werknemers of gelicentieerde technologieën, Philips heeft een rol gespeeld in talloze succesverhalen.” Hij verwees daarbij naar de oud-winnaars van de Gerard & Anton Awards om dat kracht bij te zetten.

Philips stamboom © BOM

Toch slagen niet alle spinoffs. “Sommige mislukken omdat hun aannames over de markt verkeerd waren, andere door een slechte teamdynamiek,” gaf Boumans toe. “Maar mislukking is niet per se een verlies - het biedt waardevolle leerervaringen voor toekomstige ondernemingen.”

Een robuust ecosysteem is nodig

Ondanks de verschillende benaderingen van TNO en Philips, zijn ze het eens over het belang van een robuust ecosysteem om spinoffs te laten floreren. “Vijftien jaar geleden was het veel moeilijker om een bedrijf te verzelfstandigen”, zegt Tieke. “Vandaag de dag, met meer investeerders en ondersteunende netwerken, is de kans op succes aanzienlijk groter.” Toch loopt Europa nog steeds achter op de VS wat betreft het opschalen van techbedrijven. “We hebben een beter IPO-klimaat nodig in Europa om startups onafhankelijk te houden,” stelde Boumans. “Te vaak worden veelbelovende bedrijven overgenomen door grotere Amerikaanse bedrijven. Het creëren van een sterk Europees investeringsecosysteem is de sleutel om dit te veranderen.”

Bedrijfsspinoffs blijven een essentieel mechanisme om baanbrekende innovaties om te zetten in succesvolle bedrijven. Hoewel Philips en TNO het proces verschillend benaderen, erkennen beide dat het stimuleren van ondernemerschap door middel van gestructureerde programma's of organische processen ervoor zorgt dat waardevolle technologieën de markt bereiken en een impact hebben die verder kan reiken dan de moederorganisaties.

Scenexus staat op als spin-off van TNO met direct een investering van € 1,6 miljoen

Eerste investering door LUMO Labs om de uitrol van stedelijke planningssoftware te versnellen

Lees meer