"Onderwijs moet zelf bepalen welke AI het toelaat, niet de markt"

Fontys ICT heeft een AI-platform ontwikkeld dat studenten en medewerkers toegang geeft tot krachtige AI-modellen binnen een veilig, transparant en betaalbaar kader. De hogeschool in Eindhoven en Tilburg testte het platform zes maanden lang met meer dan driehonderd gebruikers en concludeert in een whitepaper dat onderwijsinstellingen met een eigen AI-gateway de controle over privacy, kosten en didactiek kunnen behouden.

Met het platform wil Fontys een antwoord bieden op de groeiende versnippering van AI-tools binnen het onderwijs. Studenten maakten steeds vaker gebruik van commerciële diensten zoals ChatGPT en Claude, vaak via persoonlijke accounts. Daardoor ontstonden verschillen in kwaliteit en toegang, en ontstond onduidelijkheid over waar data werd opgeslagen en welke modellen gebruikt werden voor opdrachten.

Eigen AI-omgeving met volledige controle

Het nieuwe AI-platform werkt op basis van zogeheten ‘gateway-architectuur’. Via een eigen interface kiezen gebruikers bewust uit verschillende AI-modellen. Daarbij zien zij direct waar het model wordt gehost, wat het ongeveer kost en welke beperkingen er gelden. Zo worden privacy, budget en didactische inzet volledig beheersbaar. “Onderwijsinstellingen moeten hun autonomie behouden in een wereld waarin ontwikkelingen op het gebied van AI steeds sneller gaan,” zegt Koen Suilen, docent en AI-expert bij Fontys ICT. “Met onze gateway kunnen we zelf bepalen welke modellen we aanbieden, onder welke voorwaarden en voor welke gebruikers. Dat is essentieel om AI veilig en eerlijk in onderwijs toe te passen.”

Tijdens de pilotperiode werkte het platform volgens de initiatiefnemers stabiel en veilig, zonder privacy-incidenten. Zowel studenten als medewerkers gaven aan dat de transparantie en gebruiksvriendelijkheid van het systeem hen hielp om AI bewuster en doelgerichter toe te passen. Het platform bleek daarnaast kostenefficiënt: Fontys hield centrale controle over budgetten en modelgebruik en bood een alternatief voor individuele abonnementen. Ook zorgde het systeem ervoor dat het merendeel van de AI-verzoeken automatisch via Europese datacenters werd verwerkt, wat belangrijk is voor naleving van de AVG en de AI Act. “We hebben gezien dat techniek alleen niet genoeg is; je hebt een governance-structuur nodig die past bij je waarden als onderwijsinstelling,” zegt Ruud Huijts, docent en co-auteur van het whitepaper. “AI is geen ondersteuning meer, zoals traditionele ICT. AI ís strategie. Als je dat serieus neemt, moet je zelf de regie pakken over de systemen die je gebruikt.”

Oproep tot AI-leiderschap

Een belangrijke uitkomst van het whitepaper is dat onderwijsinstellingen een nieuwe rol nodig hebben om AI duurzaam en verantwoord te beheren: de AI Officer. Deze persoon of dit team moet toezicht houden op modelkeuzes, datagebruik, risico’s, budgetten en integratie binnen het curriculum. Huijts benadrukt: “Zonder een duidelijke verantwoordelijke raakt AI-governance versnipperd. Met de AI Officer kunnen instellingen zorgen voor continuïteit, kwaliteit en veiligheid. Deze rol bundelt bovendien expertise die zelden in één persoon samenkomt: technische verdieping, kennis van wet- en regelgeving én begrip van onderwijs, gecombineerd met de bevoegdheid om vanuit die mix strategische keuzes te maken.”