Nederland volgt fout voorbeeld: bezuinigingen bedreigen onderwijs
Nederland snijdt in eigen kennis en dreigt een mondiale achterhoede te worden – terwijl andere landen juist volop investeren in wetenschap.
Published on March 20, 2025
Buys Ballotgebouw, Universiteit Utrecht
Merien richtte in 2015 samen met Bart E52 op en bedacht onze AI-tool Laio. Hij schrijft columns over waterstof, mobiliteit en het openbaar vervoer.
Mauro verruilde Sardinië voor Eindhoven en volgt als GREEN+ expert de energietransitie. Hij vertelt data-gedreven verhalen en maakt series over duurzaamheid.
UPDATE 20 maart 17:00 uur: Nederland toch bereid Amerikaanse topwetenschappers te lokken
Minister Eppo Bruins (Onderwijs) komt met een speciaal fonds om snel tientallen topwetenschappers naar Nederland te halen. Bruins zegt het niet hardop, maar het gaat vooral om wetenschappers die in de Verenigde Staten werken en hun banen dreigen te verliezen onder de regering-Trump. Het exacte bedrag is nog niet bekend, maar het zou gaan om tientallen miljoenen euro's. Het is een opvallend signaal van een minister die tegelijkertijd de internationalisering van het Nederlandse onderwijs een halt probeert toe te roepen.
Bruins licht voor RTLNieuws toe dat de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) een speciaal programma gaat opzetten. "De wereld verandert, spanningen nemen toe. We zien dat steeds meer wetenschappers op zoek gaan naar een andere plek. Hiermee kunnen we excellent talent naar ons land halen. Deze mensen zijn goud waard voor Europa en Nederland."
Bruins benoemt de Verenigde Staten niet expliciet, ook omdat het kabinet de relatie met Washington goed wil houden, zegt RTL's verslaggever Fons Lambie. "Eerder kreeg het kabinet nog felle kritiek, want er zijn plannen om de internationalisering te beperken. Er wordt bezuinigd op hoger onderwijs, deels door minder internationale studenten toe te laten."
Fonds voor topwetenschappers, bezuiniging voor de rest
Tussen een fonds voor topwetenschappers en bezuinigingen op het hoger onderwijs wringt iets fundamenteels, aldus Bart Brouwers.
Originele artikel:
De Trump-regering ondermijnt de fundamenten van het Amerikaanse hoger onderwijs door miljarden te bezuinigen en diversiteitsprogramma’s af te breken. Veel Amerikaanse wetenschappers overwegen nu hun geluk in het buitenland te zoeken. Europese landen staan te popelen om van deze situatie te profiteren, maar Nederland lijkt niet in staat of bereid om die kans te grijpen, blijkt uit rondgang van BNR. Sterker nog, de Nederlandse regering volgt in veel opzichten het Amerikaanse voorbeeld. Het kabinet kondigde aan een half miljard te willen bezuinigen. Terwijl kennis een cruciaal is voor – het woord zegt het al – de kenniseconomie waar ons land op draait.
In plaats van zich in te dekken tegen de verschuivende machtsverhoudingen, lijkt Nederland zich juist terug te trekken. Terwijl de VS zichzelf steeds meer verzwakt, blijven landen als China in hoog tempo investeren in onderwijs en technologie, en is India op weg om een wereldmacht te worden. Binnen Europa liggen er bovendien genoeg alternatieven voor talent.
Achter de Cijfers
In Achter de Cijfers ontrafelen we elke aflevering één cijfer en bieden we inzichten met behulp van grafieken en diagrammen.
View Achter de Cijfers Series
Bezuinigingsstorm van een miljard treft hoger onderwijs hard: 'Kabinet zaagt aan eigen stoelpoten'
UNL waarschuwt voor verstrekkende gevolgen: "We zullen nog grotere tekorten op de arbeidsmarkt krijgen én er zal baanbrekend onderzoek uit Nederland verdwijnen."
De Amerikaanse onderwijscrisis
De Trump-administratie heeft een ongekende aanval ingezet op het Amerikaanse hoger onderwijs. Universiteiten worden geconfronteerd met dramatische bezuinigingen op onderzoeksfinanciering, waarbij de National Institutes of Health en National Science Foundation worden bedreigd met substantiële budgetreducties. In 2022 werd er $97 miljard vrijgemaakt voor het financieren van universiteiten, waarvan $54 miljard afkomstig was van de federale overheid. Robert A. Brown, president emeritus van Boston University, waarschuwt dat deze “draconische bezuinigingen” kunnen leiden tot een volledige ineenstorting van wetenschappelijk onderzoek, waarbij alleen de rijkste universiteiten onderzoek kunnen blijven financieren.
Naast financiële bezuinigingen voert de Trump-administratie ook een systematische aanval uit op diversiteitsprogramma's in het hoger onderwijs. Universiteiten worden gedwongen om diversiteits-, equity- en inclusie-initiatieven (DEI) te ontmantelen. Een enquête van de Foundation for Individual Rights and Expression toont aan dat 35% van de onderzoekers hun publieke uitingen hebben afgezwakt en 27% zich niet vrij voelt om met studenten of bestuurders te praten. Bij de University of Texas in Austin geeft meer dan de helft van de respondenten aan hun uitingen te matigen uit angst voor baanverlies.
Gemiste kansen voor Nederland
Deze onderwijscrisis in de VS creëert een unieke kans voor Europese landen om topwetenschappers aan te trekken. Verschillende Europese landen zijn al actief bezig om Amerikaanse wetenschappers te werven die de VS willen verlaten vanwege het strenge overheidsbeleid en de onderzoeksbezuinigingen. Caspar van den Berg, voorzitter van Universiteiten van Nederland in een gesprek met BNR, erkent deze kans, maar constateert tevens dat Nederlandse universiteiten hier nauwelijks op inspelen.
De Nederlandse regering kondigt substantiële bezuinigingen aan op hoger onderwijs en onderzoek, met een reductie van maar liefst €1 miljard. Marcel Levi van NWO waarschuwt dat deze bezuinigingen grote gevolgen zullen hebben voor de hele wetenschappelijke sector. De wetenschappelijke infrastructuur zal krimpen, wat zal resulteren in ongeveer drie minder onderzoeksprojecten per jaar.
Mondiale consequenties
De wereldwijde machtsverhoudingen verschuiven snel. Terwijl landen als China en India massaal investeren in onderwijs en technologie, lijken westerse landen zoals de VS en Nederland zichzelf uit de wedstrijd te trekken door de kennisinfrastructuur te verzwakken. China produceert inmiddels 27,2% van de meest geciteerde wetenschappelijke artikelen, tegenover 24,9% voor de VS.
Nederland is een klein land dat ver boven zijn gewicht meedeed op het wereldtoneel van wetenschap en innovatie. Nu dreigen we af te zakken naar de middenmoot. Door de bezuinigingen op onderwijs en onderzoek vermindert niet alleen de wetenschappelijke capaciteit van Nederland, maar ook haar concurrentievermogen op de Europese en wereldmarkt. Als Nederland zijn traditionele rol als belangrijke speler niet blijft koesteren en strategisch blijft investeren in kennis en innovatie, loopt het risico zich te ontwikkelen tot een marginaal land in de wereld van de kennis economie.
Uit Europa klinkt felle kritiek op bezuinigingen hoger onderwijs Nederland
De European Association of Institutions in Higher Education (EURASHE) heeft haar bezorgdheid geuit over de voorgenomen bezuinigingen op het hoger onderwijs in Nederland.