Minder internationalisering Randstaduniversiteiten kost miljarden

De vijf brede universiteiten in de Randstad – Leiden, Utrecht, Rotterdam, Amsterdam (UvA en VU) – presenteren sombere cijfers over de gevolgen van het wetsvoorstel Internationalisering in Balans (WIB). Volgens een rapport van SEO Economisch Onderzoek, uitgevoerd in hun opdracht, kan een strenge toepassing van de taaleisen in de wet leiden tot een verlies van 3,9 tot 4,8 miljard euro aan bruto binnenlands product.

“De economische impact van minder internationale studenten in de Randstad is een bbp-verlies van 3,9 tot 4,8 miljard euro. Zo’n 82 procent van het effect valt binnen de Randstad, de overige 18 procent daarbuiten,” aldus het rapport. Vooral de sectoren zakelijke dienstverlening en financiële instellingen zouden fors geraakt worden, samen goed voor zo’n 60 procent van het verlies.

Scenario met forse daling

Het rapport gaat uit van een streng scenario van de Toets Anderstalig Onderwijs (TAO), een kernonderdeel van de WIB. Bij alfa-, gamma- en medische bacheloropleidingen in de Randstad wordt gerekend op een daling van 75 procent van het aantal internationale studenten. Dat treft bijvoorbeeld opleidingen psychologie en economie, die nu juist relatief veel internationale studenten kennen met een redelijke kans om in Nederland te blijven werken.

SEO benadrukt: “Minder beschikbaar internationaal hoogopgeleid personeel heeft naar verwachting een negatief effect op het vestigingsklimaat. Ongeveer 30 procent van de bedrijven in Nederland met relatief veel theoretisch geschoolde buitenlandse werknemers heeft aangegeven groeiplannen of bedrijfsactiviteiten naar het buitenland te verplaatsen als zij onvoldoende talent kunnen aantrekken”.

Blind spot: technische universiteiten ontbreken

Het rapport belicht uitsluitend de belangen van de vijf brede universiteiten in de Randstad. De brede universiteiten van Groningen, Nijmegen en Maastricht zijn, net als de vier technische universiteiten - Delft, Eindhoven, Twente Wageningen - buiten de analyse gelaten. Dat beïnvloedt de cijfers, onder meer omdat de wet voor natuur- en techniekopleidingen uitzonderingen maakt en omdat de 'stay-rate', het aantal buitenlandse studenten dat na de opleiding in de regio blijft wonen, voor bijvoorbeeld Eindhoven een stuk hoger ligt. Gekoppeld aan de blijfkans is ook de arbeidsparticipatie: hoe meer studenten blijven, des te hoger hun bijdrage aan het bbp. Daarmee geeft het SEO-onderzoek een incompleet beeld: de berekende schade concentreert zich in de Randstad (met Delft als witte vlek daarbinnen).

Randstad versus regio

De keuze voor deze afbakening maakt het rapport ook tot een vorm van belangenbehartiging. Het bevestigt de zorgen van regionale economische boards in Amsterdam, Zuid-Holland en Utrecht, die al eerder waarschuwden voor “negatieve gevolgen voor arbeidsmarkt, concurrentiepositie en innovatiekracht”. Het is niet uit te sluiten dat technische universiteiten en grensregio’s dankzij uitzonderingsposities minder geraakt worden en wellicht zelfs relatief aantrekkelijker worden voor internationale studenten. De WIB zou zo kunnen leiden tot een verschuiving van internationale instroom, eerder dan een daadwerkelijke reductie.

Tijdens het onderzoek besloot de minister overigens om de TAO voor bestaande opleidingen te laten vervallen, mede in reactie op zelfregieplannen van universiteiten. Zij willen “gerichter sturen op de instroom van internationale studenten en de Nederlandse taal een stevigere rol geven in opleidingen”. Tegelijkertijd is de instroom van internationale studenten de afgelopen jaren al afgenomen. Veel universiteiten wijten die teruggang overigens aan de discussie over de invoering van de WIB: alleen al het voornemen van zo'n maatregel zou internationale studenten afschrikken.

Erasmus

Annelien Bredenoord (voorzitter van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam, een van de opdrachtgevers van het onderzoek) benadrukt in een interview met het FD dat het weren van internationale studenten economisch onverstandig is. Volgens haar blijkt uit het SEO-onderzoek dat een forse beperking miljarden euro’s aan bbp kost en de Nederlandse arbeidsmarkt verder onder druk zet. "Bedrijven hebben gewoon goed gekwalificeerd personeel nodig” – niet alleen ingenieurs, maar ook economen, bedrijfskundigen en psychologen. Ze pleit daarom voor een nationale talentenstrategie waarin breed opgeleide mensen net zo belangrijk zijn als technisch talent. Nederland moet volgens haar “alles op alles zetten om talent hier te krijgen”, omdat het aanbod van Nederlandse studenten door demografische krimp afneemt, terwijl andere landen juist actiever internationaal talent werven.

Tegelijkertijd erkent Bredenoord dat universiteiten “niet toondoof” mogen zijn voor maatschappelijke zorgen, zoals de druk op de woningmarkt en de verengelsing van het onderwijs. Daarom hebben de universiteiten een eigen plan opgesteld waarin de instroom gerichter wordt gestuurd, bijvoorbeeld door numerus fixus in te zetten bij overvolle Engelstalige opleidingen en door meer aandacht te besteden aan de Nederlandse taal en cultuur. Ze ziet het niet als een achterhoedegevecht, maar als een noodzakelijke stap om draagvlak te behouden: “Het is belangrijk dat mensen op een minimaal niveau een praatje met elkaar kunnen maken in het Nederlands. Omdat daar kennelijk toch een diepgevoelde behoefte aan is.”