Mensen in hun kracht zetten voor de energietransitie

Hoe moet het energiesysteem van de toekomst eruitzien? Rechtvaardig, inclusief, betrouwbaar en duurzaam zijn vier hoofdzaken volgens Luc van Summeren. Hij is universitair docent en lid van de onderzoeksgroep Technology, Innovation & Society aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). 

In zijn dagelijkse werk, tussen colleges en conferenties door, is hij actief betrokken bij verschillende onderzoeksprojecten. Die projecten zijn gericht op het verkennen van oplossingen die het energiesysteem opnieuw vormgeven. De professor onderzoekt met name gedecentraliseerde energiesystemen, geleid door lokale entiteiten, die warmte, elektriciteit en digitale technologieën integreren. De betrokkenheid van burgers daarbij staat centraal. “Mensen betrekken bij de energietransitie motiveert hen om zich te gedragen als ‘energieburgers’. Zo gaan ze zich verantwoordelijker voelen en zich anders gedragen.” 

The Green Transition Drivers

Het verminderen van emissies, het optimaliseren van het gebruik van hulpbronnen en het invoeren van groene energie zijn enkele van de praktijken die we moeten toepassen om over te stappen op een groenere economie. Maar wie zit er achter de groene transitie? In onze serie Green Transition Drivers zetten we ondernemers en vernieuwers op een rij die zich inzetten om onze economie groener te maken.

Bekijk The Green Transition Drivers

Het potentieel van energiegemeenschappen

Energiegemeenschappen omvatten al deze aspecten. Een energiegemeenschap is een juridische entiteit die burgers, kleine bedrijven en lokale overheden in staat stelt om hun energie zelf op te wekken, te beheren en te verbruiken. Burgers worden eigenaar van de energieopwekking en krijgen toegang tot goedkope, lokaal geproduceerde hernieuwbare energie. Dit verschilt van de huidige organisatie van het energiesysteem, waar energieopwekking gecentraliseerd is en gecontroleerd wordt door bedrijven.

Gedurende zijn carrière heeft Luc verschillende van deze entiteiten bestudeerd. "Een model zoals dat van de energiegemeenschappen vraagt om een radicaal andere manier van organiseren, van markt tot regulering. Maar we moeten begrijpen hoe het op grotere schaal zou werken," legt hij uit. 

Het is in ieder geval niet een kwestie van kopiëren - plakken. Van Summeren: "De technologie kan worden gekopieerd, maar uiteindelijk is het sociale weefsel van elke gemeenschap uniek. Bij het opzetten van een nieuwe energiegemeenschap is het eerste essentiële element een sterk gemeenschapsgevoel onder de burgers." Daarom stelt de onderzoeker dat deze entiteiten tastbare waarde moeten bieden aan zowel de gemeenschap als de samenleving . Dit kan bijvoorbeeld door de stabiliteit van het elektriciteitsnet te verbeteren, of door de overstap naar hernieuwbare energie te bevorderen onder minder welvarende mensen.

Van Summeren maakt ook tekeningen om verschillende concepten met betrekking tot de groene transitie uit te leggen. Hier: Regels om energieleverancier te worden. - © Luc van Summeren

Gemeenschappen in staat stellen

Als onderdeel van EmPowerED, geleid door professor Floor Alkelmade, werken Luc en zijn collega's aan de ontwikkeling van instrumenten die gemeenten helpen om de best passende oplossingen voor hun specifieke context te vinden. Deze tools richten zich op uitdagingen met betrekking tot de betrokkenheid van burgers, lokaal bestuur en de integratie van technologie en infrastructuur.

De onderzoeker werkt ook samen met Martijn Wiarda aan het ACCU-project. Het doel is om bij te dragen aan duurzame, betaalbare, betrouwbare en inclusieve lokale energieoplossingen die ten goede komen aan lokale gemeenschappen. Luc zal ook onderzoeken hoe dit soort oplossingen aangepast kunnen worden voor gemeenschappen met beperkte middelen.

Het SmartCore-project, waar hij ook bij betrokken is, bouwt voort op zijn promotieonderzoek naar Virtual Power Plants. Onder leiding van Anna Wieczorek werken onderzoekers en energiegemeenschappen samen. Ze onderzoeken nieuwe mogelijkheden die lokale gemeenschappen ten goede komen, terwijl vraag en aanbod in balans worden gehouden en de congestie van het elektriciteitsnet wordt verminderd. 

Voor alle verschillende projecten waaraan hij werkt, streeft Luc ernaar om de lessen die hij heeft geleerd uit een bepaald lokaal project te vertalen naar iets waardevols. Voor zowel gemeenschappen als lokale overheden. "Ik ben benieuwd hoe verschillende technologieën samen kunnen werken om te voldoen aan de behoeften van een gemeenschap en de samenleving. En hoe we die technologieën sterker kunnen maken om de groene transitie eerlijker te laten verlopen," zegt de assistent-professor.

De groene transitie ontwarren, één technologie per keer

Van klimaatnieuwsgierigheid naar actie: de reis van wetenschapper Kiane de Kleijne in het beoordelen van groene technologie.

Lees meer

Onderzoeker worden

Luc heeft altijd brede interesses gehad, dus werken aan projecten met technologie, energie en burgerbetrokkenheid past perfect bij hem. Vanwege zijn brede interesse  lag de studiekeuze niet voor de hand, dus schreef hij zich in voor een bacheloropleiding technische innovatiewetenschappen aan de TU/e, nu omgedoopt tot Sustainable Innovation. "We hadden technische vakken, maar ook psychologie, sociologie en economie. Dat gaf me een systemisch perspectief op de maatschappij.”

Hij vervolgde zijn pad met een master in innovatiewetenschappen en ging aan de slag bij het onderzoeksbedrijf DuneWorks, aanvankelijk voor een stage, maar hij bleef daar vier jaar lang. Deze organisatie richt zich op de maatschappelijke aspecten van energietransitie.

"Ik wilde eigenlijk geen onderzoeker worden, of in elk geval niet iemand die alleen in een lab werkt. Ik vind het juist leuk om betrokken te zijn bij alle partijen die meewerken aan de energietransitie. Toen ik bij DuneWorks werkte aan een project met door de TU/e geleide Virtual Power Plants, kwam er een PhD-positie vrij. Omdat ik toch aan het project zou werken, dacht ik dat ik net zo goed kon solliciteren."

Impact maken op studenten en maatschappij

Naast zijn onderzoeksactiviteiten geeft Luc ook les. Hij wil zijn studenten zo veel mogelijk uitdagen. “Ik wil dat ze kritisch nadenken, aannames die ten grondslag liggen aan de status quo ter discussie stellen en begrijpen dat technologie alleen geen problemen oplost - mensen, hun acties en context zijn van belang,” zegt hij.

Hoewel hij ook betrokken is bij een aantal challenge-based learning-cursussen, een klas waarin studenten proberen uitdagingen rondom duurzaamheid op te lossen, betrekt hij zijn studenten - en collega's - ook op een andere manier: via zijn tekeningen. "De tekeningen zijn een goede manier om complexe concepten gemakkelijk over te brengen. Op conferenties herkennen collega's me meteen als ze me zien presenteren met de tekeningen erbij," voegt hij eraan toe. 

Een andere tekening van Luc - © Luc van Summeren

Voor Luc is het belangrijk om onderdeel te zijn van een groep gelijkgestemden die samen werken aan hetzelfde doel: de energietransitie. "Ik ben altijd gevoelig geweest voor onrecht. Dat drijft me om impact te maken, om de energietransitie sneller én eerlijker te laten verlopen," besluit hij.