Media pleiten voor beleid om informatielandschap te waarborgen

De directeuren van alle grote Nederlandse mediaorganisaties hebben een gezamenlijke brief gestuurd aan de onderhandelaars van de lopende regeringsvormingsfase, waarin zij erop aandringen om mediabeleid tot een dringende prioriteit te maken. Zij waarschuwen dat de dominante rol van mondiale technologiebedrijven ervoor zorgt dat de samenleving haar grip op waarheidsgetrouwe en pluralistische informatievoorziening verliest, wat een ernstige bedreiging vormt voor de democratische veerkracht en de nationale veiligheid.

De belangrijkste eis van de Nederlandse mediasector, zowel publiek als privaat, is een geïntegreerd media- en technologiebeleid, onder toezicht van één coördinerende regeringsfunctionaris. Dit weerspiegelt de groeiende bezorgdheid dat mediaconsumptie steeds meer door technologie wordt bepaald en dat het beleid op deze twee gebieden niet langer afzonderlijk moet worden behandeld.

Volgens initiatiefnemer Nienke Venema van Stichting Democratie en Media is de urgentie hoog en wordt die breed gedeeld: "Ons medialandschap komt steeds meer in handen van een paar machtige techgiganten. Niet Nederlandse redacties of journalisten bepalen straks welke informatie mensen bereiken, maar Amerikaanse en Chinese bedrijven die onze democratische waarden niet onderschrijven. Dat is een risico voor een betrouwbare informatievoorziening, en daarmee voor onze democratie en autonomie."

De dreiging van AI en datacontrole

De mediadirecteuren benadrukken de risico's van generatieve AI en merken op dat één op de negen kinderen nu uitsluitend op deze AI-systemen vertrouwt voor informatie. Ze waarschuwen dat door AI gegenereerde antwoorden vaak onbetrouwbaar, bevooroordeeld, moeilijk te verifiëren en vatbaar voor manipulatie zijn. Bovendien nemen AI-bedrijven geen verantwoordelijkheid voor de inhoud of resultaten die door hun systemen worden gegenereerd.

In de brief wordt ook gewezen op het feit dat technologiebedrijven zonder toestemming journalistieke inhoud gebruiken om hun AI-modellen te trainen, wat leidt tot een verlies aan bereik en inkomsten voor nieuwsorganisaties. Dit verzwakt op zijn beurt het medialandschap en de kwaliteit van de informatie die beschikbaar is voor het trainen van AI-modellen.

Oproep tot Europese wetgeving en een Nederlands digitaal ecosysteem

Om deze bedreigingen tegen te gaan, pleiten de ondertekenaars voor een snelle en strikte implementatie van Europese digitale wetgeving, waaronder de AI-wet, in Nederland. Ze benadrukken het belang van transparantie van technologiebedrijven en de noodzaak van maatregelen om illegale gegevensverzameling te voorkomen.

De mediasector is van mening dat de fundamentele vraag is "of de digitale infrastructuur voor informatievoorziening gedomineerd zal worden door de algoritmen van Amerikaanse en Chinese techgiganten, of dat Nederland zal investeren in een innovatief Nederlands digitaal ecosysteem dat geworteld is in democratische waarden".

Volgens de initiatiefnemers is dit de eerste keer in de geschiedenis dat alle grote Nederlandse mediaorganisaties, zowel publieke als private, hun krachten hebben gebundeld om de onderhandelaars die verantwoordelijk zijn voor de vorming van de regeringscoalitie te benaderen. Aangezien ‘veiligheid’ een belangrijk agendapunt is, dringt de mediasector er bij de informateur op aan om de veiligheid van de informatievoorziening tot een urgent thema te maken in de komende coalitieonderhandelingen.