Klimaatnood Nederland: het reddingsplan van GroenLinks-PvdA

Binnenkort kiest Nederland een nieuw parlement. Een grote uitdaging waar we voor staan is het klimaat. De kans is namelijk zeer klein dat Nederland haar klimaatdoelen gaat halen. Hoe kan het toch groener, zonder dat het energienet overbelast raakt of bedrijven en huishoudens vastlopen in kosten en regels? In onze serie ‘De Haagse Innovatiecheck’ onderzochten we het stemgedrag in de Tweede Kamer.  Op het gebied van Klimaat en duurzaamheid scoorde GroenLinks-PvdA het hoogst. Partijkandidaat Wimar Bolhuis: “We stoppen met subsidies voor fossiele brandstoffen en vervuilers gaan betalen voor hun uitstoot.”

De cijfers liegen er niet om. Het gaat rampzalig slecht met onze klimaatdoelen. Volgens de laatste verkenningen is de kans dat we ze halen nog geen 5%. Onze industrie is de grootste CO₂-uitstoter: in 2024 kwam 33% van de broeikasgassen uit deze sector, gevolgd door de mobiliteitssector (20%). 

De Haagse Innovatiecheck

Verduurzaming is de enige manier waarop de industrie ook op lange termijn concurrerend kan blijven. Dat stelt Mario Draghi in zijn rapport over het Europees concurrentievermogen. GroenLinks-PvdA is een van de partijen die de komende regeerperiode vol wil inzetten op klimaatmaatregelen. Zo staat beschreven in het verkiezingsprogramma dat de CO₂-heffing behouden moet worden en dat we volledig af moeten van gas uit Groningen en Rusland. 

Dat dit meer zijn dan mooie plannen, blijkt uit onze Haagse Innovatiecheck. We hebben gekeken naar stemmingen tussen 2 juli 2024 en 3 juni 2025. Daarbij keken we onder meer naar moties, amendementen en wetgevingen. Per fractie werd een pro-innovatiescore berekend door de stemmingen en het sentiment van de moties tegen elkaar op te wegen. 

Voor de subcategorie Klimaat en duurzaamheid analyseerden we stemgedrag rondom innovaties die de transitie naar schone energie, een circulaire economie en duurzame industriële praktijken versnellen. Denk aan zonne- en windenergieopslag, energie-efficiënte productietechnologieën, hergebruik van materialen, slimme recyclingprocessen en CO₂-reductieoplossingen.

GroenLinks-PvdA scoorde in deze categorie het hoogst (78,3%), gevolgd door ChristenUnie en Volt (beide 77,9%). FvD (23%) en PVV (27,6%) kwamen als laagste uit de bus.

Grote vervuilers harder aanpakken

Uit het stemgedrag in de Tweede Kamer en het verkiezingsprogramma blijkt dat GroenLinks-PvdA vervuilers in Nederland harder wil aanpakken. Een van de grootste industriële vervuilers is Tata Steel Nederland, dat jaarlijks  8,5 miljoen ton CO₂ uitstoot. Kamerlid Joris Thijssen was mede-indiener van een motie om een onafhankelijke en transparante nulmeting van de uitstoot op en rond het Tata Steel-terrein uit te voeren. De motie werd verworpen; onder meer PVV, BBB en VVD stemden tegen.

Stoppen met fossiele subsidies

Om de klimaatdoelen te halen, moet niet alleen Tata Steel, maar de hele Nederlandse industrie snel vergroenen. Dat gaat lastig worden zolang fossiele brandstoffen goedkoop blijven. Veel partijen willen dan ook dat fossiele subsidies, een groot obstakel naar een klimaatneutrale samenleving, in 2030 volledig verdwijnen.

Kamerlid Suzanne Kröger diende samen met Christine Teunissen (PvdD) een motie in om die datum in de Klimaatwet op te nemen en jaarlijkse voortgangsrapportages verplicht te stellen. De motie werd aangenomen. PVV, FvD, BBB en JA21 stemden tegen.

“We willen af van accijnsvrijstellingen op kerosine, diesel in de scheepvaart en soortgelijke voordelen”, zegt Bolhuis, die naast partijkandidaat directeur is van TNO Vector. Een van de thema’s waar deze tak van TNO zich op richt, is het industriebeleid van Nederland. Het afschaffen van zulke subsidies kan schone technologieën meer kans geven, zoals waterstof voor de luchtvaart of duurzame brandstoffen in de scheepvaart.

Vervuilers harder aanpakken

Naast het stoppen van fossiele subsidies is er een andere knop om aan te draaien: die van de CO₂-heffing. Een Kamermeerderheid heeft onlangs uitgesproken deze heffing te willen  afschaffen, waarbij bedrijven betalen per ton uitgestoten CO₂. Acht partijen stemden juist tegen de afschaffing.  

Een verloren kans, die afschaffing, want de opbrengst van de CO₂-heffing kan juist worden ingezet om bedrijven te ondersteunen bij hun verduurzamingsplannen, aldus Bolhuis. “Nu wordt er namelijk wel belasting geheven op uitstoot, maar te weinig geïnvesteerd in concrete programma’s om die industrie daadwerkelijk versneld verduurzamen.”

‘We staan op een kruispunt’

Bovengenoemde maatregelen helpen, maar vooral essentieel is dat we scherpe keuzes maken voor het langetermijnbeleid van de industrie, vindt Bolhuis. “We staan op een kruispunt. Willen we vasthouden aan vervuilende industriesectoren, of kiezen we voor een transitie en een toekomst met hoogwaardige technologie en groene innovatie? Voor ons is het duidelijk dat Nederland moet gaan voor dat laatste. We blinken daarbij uit in chipindustrie, kwantumtechnologie en kunstmatige intelligentie – sectoren die zorgen voor minder klimaatschade dan de traditionele industrie.”

Inzameling van elektronisch afval: goed geregeld

Ook als Nederland zich in de toekomst meer op een hightech-industrie richt, blijft er veel te doen op het gebied van duurzaamheid; zoals het verder terugdringen van de CO₂-uitstoot en het hergebruiken van grondstoffen in de productie. “Een bijmengverplichting invoeren voor bioplastics bijvoorbeeld, zou goed kunnen helpen – vergelijkbaar met de verplichting voor bio-ethanol bij benzine. Nederland kan zeker een voortrekkersrol spelen in de groene chemische industrie”, aldus de partijkandidaat. Ook andere partijen steunen een circulaire economie voor plastics. Kamerlid Marieke Koekkoek (Volt) diende onlangs een motie in voor een overbruggingsfinanciering, zodat circulaire plasticproducenten ondersteund worden totdat de bijmengverplichting ingaat.

Bolhuis: “Met veel kennis en innovatieve bedrijven in ons land, zoals Avantium, hebben we de middelen in huis.”

Of Nederland écht een voortrekkersrol kan spelen, hangt ervan af of ambitie hand in hand gaat met haalbare uitvoering – dat zal de komende regeerperiode moeten blijken.