Jaap Haartsen vond Bluetooth uit: 'Het duurde jaren voordat de impact ervan tot me doordrong’

Camera's met AI-ondersteuning, biometrische authenticatie: onze telefoons en computers worden voortdurend verrijkt met nieuwe functies. Maar er is er één die al decennialang standhoudt: Bluetooth, uitgevonden door Jaap Haartsen uit Den Haag. De technologie wordt vanaf 1997 toegepast in miljarden apparaten. “We hadden destijds nog niet eens één bit verzonden via het Bluetoothnetwerk, of Ericsson haalde er al andere bedrijven bij om het uit te rollen.”

Elke smartphone- en laptopgebruiker ter wereld kent het klassieke blauwe Bluetooth-icoontje waarmee computers, tablets en smartphones draadloos verbinden met randapparaten als toetsenborden en hoofdtelefoons. Maar toen hij in 1994 aan de wieg stond van de uitvinding, had Haartsen nog geen idee dat Bluetooth dé wereldstandaard voor korteafstandverbindingen zou worden, noch dat hij zou worden opgenomen in de National Inventors Hall of Fame in de Verenigde Staten. “Nee, een eurekamoment was het zeker niet,” steekt hij van wal. “Bluetooth is een behoorlijk ingewikkeld systeem. Het is niet iets wat je in één avond verzint.”

Eén standaard

Als kind was Haartsen al gefascineerd door techniek. Kapotte radio's en televisies moesten worden geopend met een schroevendraaier om ze grondig te bestuderen. In 1986 studeerde hij af als elektrotechnicus aan de Technische Universiteit Delft en promoveerde daar in 1990. Vervolgens ging hij voor Ericsson aan de slag in de Verenigde Staten. In 1993 verhuisde hij naar Zweden, waar hem werd gevraagd een geschikt alternatief te vinden voor bekabelde verbindingen. Drie jaar lang zat hij aan de tekentafel en deed hij tal van simulaties. Tot dat ene moment, in 1997. “We hadden nog niet eens één bit verzonden via het Bluetoothnetwerk of Ericsson was al naarstig op zoek naar bedrijven om mee te doen.” Het stond als een paal boven water dat het telecombedrijf direct potentie zag in de uitvinding.

In die tijd waren ook andere fabrikanten zoals Nokia en Intel druk bezig met het ontwikkelen van hun eigen draadloze verbindingstechnieken. Maar de fabrikanten zagen al snel in dat het voor klanten veel handiger is om één standaard te ontwikkelen. In 1998 werd daarom de Bluetooth Special Interest Group (Bluetooth SIG) opgericht. Over de jaren sloten steeds meer iconische bedrijven zich aan, zoals Microsoft, Motorola en 3Com. Dankzij deze brede ondersteuning werd de Bluetooth-standaard wereldwijd een groot succes. Haartsen was drie jaar lang de voorzitter van de sectie binnen de Bluetooth SIG die zich bezighield met de specificatie van het communicatie protocol. Vandaag de dag werken er meer dan 40.000 bedrijven samen aan de verdere ontwikkeling van de technologie.

Het besefmoment

Het echte besef van de impact van Bluetooth kwam pas vele jaren na de uitvinding, herinnert Haartsen zich. “In 2006, om precies te zijn. Ik las in een persbericht dat er wereldwijd een miljard apparaten beschikken over een Bluetoothverbinding. Veel technologieën komen en gaan, maar op dat moment wist ik dat Bluetooth zou blijven.”

Eerdere bevindingen

Haartsen hoefde niet van nul te beginnen. De wereldberoemde actrice Hedy Lamarr bedacht een van de concepten die ten grondslag ligt aan Bluetooth, namelijk frequency hopping: het snel kunnen wisselen tussen verschillende frequentiekanalen tijdens het verzenden van data. “En wat veel mensen niet weten, is dat er voor Lamarr ook al iemand - toevallig een Nederlander genaamd Willem Broertjes - is geweest die met dit concept kwam en patenteerde het in 1932. Zo is de cirkel weer rond.”

Maar er waren nogal wat issues met de technologie, wat de toepassing in draadloze communicatie aanzienlijk belemmerde. Haartsen zorgde voor verschillende verbeteringen. Ten eerste ontwikkelde hij een methode om twee apparaten elkaar snel te laten vinden in het frequentiespectrum, zonder voortdurend te moeten zenden of ‘luisteren’, want dat zou veel energie vreten. Dit leverde hem een patent op. Ook creëerde Haartsen unieke hoppingpatronen voor elk apparaat, waardoor elk apparaat op een efficiënte manier door het frequentiespectrum kan ‘springen’. Ook dit concept werd gepatenteerd en draagt bij aan de robuuste en energiezuinige werking van Bluetooth.

Nieuwe toepassingen

Nog steeds speelt Bluetooth een rol in het leven van de uitvinder. Hij werkt aan verschillende projecten die er op voortborduren. Met zijn bedrijf Dopple ontwikkelt hij op maat gemaakte oortjes, specifiek ontworpen voor gehoorbescherming in industriële omgevingen. Deze sluiten goed af en bevatten geïntegreerde elektronica waarmee gebruikers kunnen communiceren met hun telefoons, laptops en met elkaar via Bluetooth.

Hij ontwierp daarnaast het systeem voor SOS-toegang, dat wordt gebruikt op campings en andere locaties met slagbomen. "Dit systeem maakt gebruik van Bluetooth. Wanneer hulpverleners arriveren, krijgen zij automatisch toegang tot het terrein, zonder dat een fysieke sleutel nodig is."

Ook werkt hij aan de draadloze communicatie voor energiebeheer in huis, zodat zonnepanelen, het elektriciteitsnet en huishoudelijke apparaten met elkaar in verbinding staan.“Zoals je ziet, houd ik me nog steeds intensief bezig met de technische details, maar vind ik ook nieuwe manieren om Bluetooth toe te passen.”