Innovatie vraagt om duidelijkheid, niet om nog meer subsidies

Als je ondernemers vraagt wat innovatie in de weg staat, verwachten veel mensen dat ze “te weinig subsidies” zullen roepen. Maar in werkelijkheid speelt iets anders een veel grotere rol: gebrek aan duidelijkheid vanuit de overheid.

Een interessante vergelijking is hoe onze buurlanden het aanpakken. En daar kunnen we best wat van leren.

Marco Coolen, AOMB. Foto © Bart van Overbeeke

Denemarken: een schoolvoorbeeld van langetermijnvisie

Neem Denemarken. Daar weten bedrijven precies waar ze aan toe zijn. Sinds 2010 reserveert Denemarken structureel 1% van het bbp voor publiek gefinancierde R&D. Niet voor één jaartje, niet alleen tijdens verkiezingscampagnes, maar structureel.

Dankzij deze voorspelbaarheid kon Denemarken uitgroeien tot wereldleider in windenergie. Bedrijven investeerden volop, omdat ze wisten dat het beleid niet bij het eerste politieke briesje zou veranderen.

België: regionale specialisatie als kracht

België pakt het net even anders aan. Daar blinkt men uit door regionale specialisatie. In Vlaanderen is biotech groot, in Wallonië aerospace. Sterke clusters, ondersteund door een stabiel en aantrekkelijk fiscaal klimaat.

Ook daar geldt: het succes zit niet zozeer in meer subsidie, maar in gericht beleid en voorspelbaarheid. Bedrijven weten waar de kansen liggen en durven daar langetermijninvesteringen op te bouwen.

Totale uitgaven aan R&D, als percentage van het bbp, voor een selectie van landen. Bron: Eurostat.

Duitsland: focus op techniek en duidelijke afspraken

En dan Duitsland. Onze oosterburen kiezen al decennialang bewust voor techniek. De afspraken tussen federale overheid en deelstaten zijn langdurig en duidelijk. Dat geeft bedrijven en kennisinstellingen het vertrouwen om groot te denken en ver vooruit te plannen.

Ook in Duitsland geen continu geschuif met potjes en regelingen, maar een stabiele koers waar je als ondernemer op kunt bouwen.

Waar zit het verschil met Nederland?

Kijk je puur naar de overheidsinvesteringen in R&D, dan doet Nederland het helemaal niet slecht vergeleken met onze buren. Het grote verschil zit bij de private sector: Belgische, Deense en Duitse bedrijven steken veel meer eigen geld in innovatie dan wij.

Waarom? Omdat ze vertrouwen hebben. Vertrouwen dat beleid niet elk jaar verandert. Vertrouwen dat investeringen op de lange termijn renderen. Vertrouwen dat de overheid haar afspraken nakomt.

Wat kunnen we hiervan leren?

Innovatie vraagt niet om losse subsidies, ad-hoc kapitaalinjecties of voortdurende beleidswijzigingen. Wat ondernemers écht nodig hebben is duidelijkheid en voorspelbaarheid.

Iedere keer opnieuw aan de knoppen draaien, experimenteren met tijdelijke stimuleringsmaatregelen of weer een nieuwe subsidie in het leven roepen: het werkt averechts.

Innovatiebeleid is als goede wijn: het wordt alleen beter als je het tijd geeft om te rijpen.

Stabiliteit

Wil je als overheid echt innovatie stimuleren? Leg dan niet nóg een keer een nieuw fonds aan. Zorg in plaats daarvan voor een stabiele koers. Maak duidelijke keuzes, zet daar jarenlang op in, en geef ondernemers de ruimte om te investeren met vertrouwen.

Dan volgen de innovaties vanzelf. En wie weet staat Nederland dan straks net zo stevig op de wereldkaart als Denemarken, België en Duitsland.