Innovatie in steden bepaalt Europa’s toekomst

Tegen 2050 zal tot 85 % van de bevolking van de Europese Unie in steden wonen. Om stedelijke gebieden op lange termijn leefbaar te houden, is innovatie nodig. Sommige Europese steden lopen voorop. De Franse stad Grenoble is in 2026 de innovatiehoofdstad van Europa. Ze wordt geprezen om haar duurzame stadsontwikkeling en slimme infrastructuur.

Tijdens de Cities Innovate Summit op 3 en 4 december in Turijn kwamen vertegenwoordigers van Europese steden samen om te bespreken hoe ze steden kunnen vernieuwen. Voor de Europese Commissie was het ook een moment om de European Capital of Innovation Awards (iCapital) uit te reiken.

Grenoble: toponderzoek en participatief bestuur

De jury prees Grenoble om zijn combinatie van baanbrekend onderzoek en participatief bestuur. De stad is namelijk een van de Europese hotspots voor onderzoek, met het European Molecular Biology Laboratory (EMBL), de European Synchrotron Radiation Facility (ESRF) en het European Magnetic Field Laboratory (EMFL).

De stad telt 23.000 onderzoekers en staat op de zevende plaats van grootste techhubs ter wereld. Daardoor is het ecosysteem van de stad sterk gericht op deeptech. Deeptechbedrijven ontwikkelen innovaties op basis van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. 44% van de 475 startups die actief zijn in Grenoble is actief in deeptech, drie keer zoveel als het nationale gemiddelde.

De regio wil ervoor zorgen dat innovaties voor iedereen voordelen opleveren, zowel in steden als op het platteland. “Innovatie moet voor iedereen toegankelijk zijn,” zei Florent Cholat, raadslid van het grootstedelijk gebied van Grenoble.

In 2022 was Grenoble de eerste Franse stad die een Metropolitan Citizen Climate Convention startte. Dit initiatief bracht meer dan 100 willekeurig geselecteerde burgers samen om maatregelen voor te stellen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.

Rotterdam: betrokkenheid van burgers en vruchtbare startupgrond

Rotterdam eindigde op de tweede plaats. Maaike van Asten, directeur Economische Zaken en Duurzaamheid van Rotterdam, benadrukte dat de prijs een erkenning is voor het werk dat de afgelopen jaren is verricht. “Onze stad is voortdurend in beweging en de afgelopen jaren zijn we van de grootste havenstad naar de slimste havenstad gegroeid”, aldus Van Asten.

Een initiatief dat tijdens de ceremonie werd uitgelicht, is CityLab010, een programma dat meer dan 250 innovatieve projecten heeft ondersteund om de stad groener, inclusiever en veiliger te maken. Placity.net is bijvoorbeeld een door AI aangestuurd platform voor slimme steden en placemaking, dat is ontworpen om inwoners en besluitvormers te helpen contact te leggen.

Tegelijkertijd heeft de stad ook gewerkt aan het opzetten van een bloeiende startup-scene. In 2019 lanceerde de gemeente, na input te hebben verzameld uit het ecosysteem, Up!Rotterdam, een geïntegreerd programma om startups en scale-ups te helpen toegang te krijgen tot financiering, talent en markten.

Hoe kan deze visie verder worden gestimuleerd? “Iedereen denkt in termen van risico's. Ik denk dat het vruchtbaarder zou zijn als we in termen van kansen zouden denken en samen met andere belanghebbenden zouden optreden om ons ecosysteem een impuls te blijven geven”, voegde Van Asten toe.

Van industrie naar kennis

Aalborg, een Deense stad, won de prijs ‘Rising Innovative City’ voor steden tot 250.000 inwoners. De stad werd geprezen om het slimme gebruik van technologie in stadsplanning en het stimuleren van innovatie in verschillende sectoren.

De stad, ooit een industriële grootmacht in het land, ondergaat nu een reconversie. Een van de opvallende initiatieven van de stad is een uitgebreid plan voor koolstofafvang, waarbij CO₂ uit industriële installaties wordt afgevangen en gebruikt voor de productie van vliegtuigbrandstof. “We willen duurzame vliegtuigbrandstof produceren voor Europa en daarbuiten”, aldus burgemeester Lasse Frimand Jensen.

Een andere kandidaat in deze categorie was de Spaanse stad San Sebastian. Deze Baskische stad heeft ook gewerkt aan het worden van een centrum voor biowetenschappen en technologie. “De afgelopen 25 jaar zijn we overgestapt van een industrie-economie naar een kennis-economie,” zei Jon Insausti Maisterrena, burgemeester van de stad.

De ambtenaar van San Sebastian benadrukte dat de stad nu meer dan 6.800 onderzoekers heeft, verdeeld over 30 centra in de stad. De focus op kennis heeft ook het onderwijssysteem versterkt: ongeveer een derde van de inwoners heeft een universitaire opleiding.

Steden kunnen het niet alleen

De vertegenwoordigers waren het eens: steden kunnen alle maatschappelijke veranderingen niet alleen aan. “We kunnen het niet alleen,” zei de burgemeester van Aalborg. “Publiek-private samenwerking is de basis, en we moeten duidelijke doelen stellen en actie ondernemen – niet alleen praten.” De burgemeester van San Sebastian was het hiermee eens.

Momchil Sabaev, directeur van de Europese Innovatieraad (EIC) en het Uitvoerend Agentschap voor kleine en middelgrote ondernemingen (EISMEA), reikte de prijs uit op het podium. “Steden zijn belangrijker dan ooit voor de toekomst van Europa. De toekomst van de transformatie van Europa hangt af van steden, en de Commissie is van plan om in steden te investeren.”

Daarom heeft de Commissie onlangs haar nieuwe Agenda voor Steden gepresenteerd. Die biedt een strategie om steden te helpen lokale uitdagingen aan te pakken en bij te dragen aan EU-doelen. De agenda richt zich op drie gebieden: blijvende dialoog, eenvoudiger maken en versterken van capaciteit, en investeren.

De echte uitdaging is om lokale successen om te zetten in gezamenlijke vooruitgang, zodat steden, dorpen en buurten samen de toekomst kunnen vormen – en niemand achterblijft.