In de toekomst nemen we mentale verlofdagen op

Eenzaamheid en stress: veel mensen staan onder druk. Ook de coronaperiode heeft tot op de dag van vandaag invloed op de mentale gezondheid van mensen, zo blijkt uit nieuw onderzoek. In deze column schets ik een toekomst waarin we afscheid nemen van de instelling "stel je niet aan en herpak jezelf gewoon." Een toekomst waarin mentale verlofdagen vanzelfsprekend zijn.

Slecht te pas; we zijn het allemaal wel eens. Soms worden we overvallen door de griep. Op een ander moment hebben we ‘gewoon’ een enorm slecht humeur. Soms gaat het verder, en hebben we last van mentale klachten, zoals angstgevoelens. Laatst kwam een vriendin naar me toe. Ze vertelde me dat ze de hele avond had lopen ruziën met haar partner. Haar hoofd zat de volgende dag vol met negatieve gedachten de volgende dag. “Ik kreeg niks voor elkaar op kantoor. Maar ik vond het ook best wel stom om me ziek te melden enkel vanwege een slechte mentale toestand," vertelde ze.

‘Enkel’ vanwege een slechte mentale toestand. Dat zette me aan het denken. Een bouwvakker die zijn been breekt. “Ai, pijnlijk”, denkt men dan meteen. “Die kan de komende tijd niet aan het werk”. Maar mijn vriendin kon zich ook niet concentreren op haar werkzaamheden. Misschien kan zij haar werk wel net zo slecht uitvoeren als die arme man met een gebroken been.

Ik zie het best vaak om me heen gebeuren. Wanneer het gaat om mentale aandoeningen zoals depressie, angststoornissen of dissociatieve klachten, heerst er een zekere mate van scepsis. Omdat deze aandoeningen niet altijd direct zichtbaar zijn, worden ze soms onderschat of ter discussie gesteld. Mensen met psychische klachten krijgen te vaak te horen dat ze zich “gewoon moeten herpakken”.

Dat zou in de toekomst anders kunnen zijn. Met geavanceerde neuro-imagingtechnieken, zoals functionele MRI en geavanceerde EEG-scans, wordt het steeds beter mogelijk om de neurologische en biologische markers van mentale aandoeningen in kaart te brengen. Hierdoor wordt de innerlijke staat van iemand duidelijk meetbaar.

Wat, als… in pakweg 2100, onze diagnosetechnieken zo geavanceerd zijn dat onze innerlijke staat real-time en zeer nauwkeurig zichtbaar wordt? En depressie net zo helder meetbaar is als een gebroken bot op een röntgenfoto.

De hersenscan als spiegel voor de geest

In de nabije toekomst hangt de diagnose van mentale aandoeningen niet langer af van gesprekken en vragenlijsten, maar van ultrageavanceerde breinscans die de innerlijke wereld van een persoon haarscherp in kaart brengen. Met kwantumfMRI, neurale spectroscopie en realtime connectoom-mapping kunnen we exact vastleggen hoe neuronen vuren en welke hersengebieden uit balans zijn. Een enkele scan kan, met behulp van AI, binnen seconden detecteren of iemand lijdt aan een depressieve stoornis, een angstsyndroom of een complexe dissociatieve aandoening.

Zo wordt duidelijk dat verhoogde activiteit in de hypothalamus, samen met overactiviteit in de amygdala, wijst op angstklachten. Wanneer de prefrontale cortex onderactief is, kan dit een indicatie zijn voor depressie, omdat dit gebied betrokken is bij het reguleren van emoties en beslissingen. Mentale klachten zijn meetbaar. Ze staan als een paal boven water.

Persoonlijke zorg

Met de mogelijkheid om psychische aandoeningen in een vroeg stadium objectief te detecteren, kan het zorgsysteem veel sneller en gerichter handelen. In plaats van generieke trial-and-error benaderingen voor behandelingen, hebben we gepersonaliseerde therapieën. Zo wordt een angststoornis precies de juiste dosis sertraline, dat vaak wordt voorgeschreven bij angststoornissen, gegeven die past bij de specifieke hersenactiviteit en lichaamssamenstelling van een persoon.

Taboe eraf

De impact van deze technologie op de rest van de samenleving is ook groot. Het taboe rondom psychische klachten verdwijnt volledig. Werkgevers en instanties kunnen niet langer bagatelliseren wat nu wetenschappelijk aantoonbaar is. Het wordt de norm om, net als een doktersverklaring, een hersenscan aan te leveren bij langdurige uitval door psychische klachten.

Misschien nog interessanter is de invoering van ‘mentale dagen’ in Nederland: momenten waarop werknemers drie keer per jaar verlof kunnen opnemen omdat hun brein tijdelijk niet optimaal functioneert. Mijn vriendin zal er blij mee zijn, vooral na een avond vol geruzie met haar partner.

En eerlijk gezegd: ikzelf heb natuurlijk ook weleens van die dagen dat het gewoon totaal niet opschiet. Dat ik al een half uur naar een leeg pagina staar terwijl mijn artikel in die tijd al af had kunnen zijn. In zulke momenten zou zo’n mentale jokerdag een verademing zijn!