Ik gebruik ChatGPT dagelijks. Word ik dommer?
In de columnreeks 'wat, als…' verkent Elcke Vels intrigerende scenario's die afwijken van de status quo.
Published on September 27, 2025
Onze DATA+ expert Elcke Vels duikt in AI, cyber security en innovatie. In haar ‘What if…’ column verkent ze gedurfde scenario’s buiten de status quo.
Brainstormen, het herschrijven van zinnen of inspiratie opdoen: ik gebruik Chat GPT dagelijks. Maar, eerlijk is eerlijk: soms maakt het me onzeker. Zorgt al dat gemak er niet voor dat ik minder scherp wordt? Wat ik voorstel is een ChatGPT-vrij dagje. Eenmaal per week, voor iedereen. Dat dat net zo normaal wordt als een papadag, of een kliekjesdag.
Heerlijk hoor, al dat gemak door ChatGPT, Grok en Claude. Plotseling geen typfout meer te bekennen op LinkedIn! Maar elke mooie innovatie heeft een schaduwkant. Onderzoek laat zien dat studenten die regelmatig op AI vertrouwen, een daling hadden in hun hersenactiviteit, taal- en denkvaardigheden. Gemak lijkt slim, maar ondermijnt stiekem ons vermogen.
En dat is best een dingetje. 800 miljoen mensen gebruiken wekelijks ChatGPT. Ik hoor zelf ook bij die club. Ik gebruik het als ideeënmachine voor mijn columns: “Noem eens tien topics die bij mijn serie zouden passen.” Of ik commandeer: “Scherp deze zin eens aan.” Vaak nog slordig getypt ook - hij snapt het toch wel.
Ik maak me zorgen, vooral na een recent interview met twee AI-experts. Zij wezen me op een bekend fenomeen: use it or lose it. Oorspronkelijk komt het uit de neurologie. Onze hersenen vormen en behouden verbindingen alleen als we ze gebruiken. Niet oefenen en ze vervallen; niet nadenken en het cognitieve vermogen neemt af. Het idee is simpel maar krachtig. Wie zijn hersenen niet activeert, verliest stukje bij beetje het vermogen om complexe problemen op te lossen, logisch te redeneren, of creatief te zijn.
Te veel leunen op AI knabbelt ook aan je denkvermogen. Dat laat bovenstaand onderzoek dus zien. Voorbeelden uit mijn omgeving zijn er bovendien genoeg. Een van de AI-experts, Jos van Dongen, kwam met een anekdote: “Laatst was ik samen met collega’s een serveromgeving aan het configureren. Alles verliep soepel, tot het systeem plotseling stilviel. Wat bleek? Mijn collega volgde blindelings de instructies van een AI-assistent, die niet klopten.” Misschien is dat de paradox van deze tijd. We hebben tools die ons duidelijk vooruit helpen, en ons tegelijkertijd ‘dommer’ maken als we niet uitkijken.
Een ChatGPT-vrij dagje
Hoor ik dan bij de club mensen die roept dat AI nóóit gebruikt mag worden en alleen maar ellende brengt? Neen, absoluut niet. Want het doet ontzettend veel goeds. Wat ik nu aan het overwegen ben: een AI-vrij dagje. Eén dag per week. Net zoals een papadag, of een kliekjesdag, wordt dat normaal in de samenleving. Zou het helpen?
Dan moet ik wel de consequenties aanvaarden. Stel dat mijn ChatGPT-vrije dag op donderdag valt. Dat betekent dat op de donderdag:
- zinnen soms minder scherp zijn;
- vertalingen langer duren, want geen AI-vertaalmachine meer;
- ik af en toe een ‘writer’s block’ heb – iets waar ik vóór ChatGPT ook al wel eens tegenaan liep, starend naar een lege pagina. Here we go again…;
- het meer tijd kost om algemene informatie op te zoeken, zoals statistieken of regelgeving.
Dit lijstje klinkt als een aaneenschakeling van ongemakken, maar misschien is dat het niet. Ja, de vertalingen gaan langzaam, maar ik houd mijn Engels scherp. Een writer's block? Dat betekent simpelweg dat mijn brein even op zoek moet naar nieuwe verbindingen. Dat klinkt zo slecht nog niet. Hoe verder ik kom met het schrijven van deze column, hoe meer ik mezelf overtuig van mijn eigen idee.
Ik hoor je denken. Ja, ik heb ChatGPT gebruikt om een aantal zinnen van deze column aan te scherpen. Maar hey, het is woensdag, geen donderdag!
