Hoe zeven studenten de Russische 'dronemoederschepen' ontdekten

Terwijl Europese inlichtingendiensten worstelden met bureaucratische protocollen rondom mysterieuze drone-incidenten, vulden zeven studenten het gat in de defensie. Gewapend met openbare data en een huurauto legden ze een verontrustend patroon bloot: commerciële schepen die fungeren als mobiele lanceerplatforms voor Russische spionage.

De afgelopen maanden werd Noord-Duitsland geteisterd door een fenomeen dat leek op een moderne variant van een spookverhaal. Boven kritieke infrastructuur - de chemische parken in Brunsbüttel, de marinebasis in Kiel en zelfs de luchthaven van München - verschenen herhaaldelijk zware drones. Het waren geen consumentenquadcopters, maar militaire toestellen met aanzienlijke snelheid en bereik. De autoriteiten stonden voor een raadsel: technisch gezien konden deze drones niet rechtstreeks uit Rusland (Kaliningrad) zijn gevlogen zonder onderweg te worden onderschept.

Als ze niet van land kwamen, moesten ze van zee komen. Maar waarvandaan?

Het antwoord kwam niet van de Bundeswehr of de inlichtingendiensten, maar van een team van zeven studenten van de Axel Springer Academy of Journalism & Technology. Onder leiding van de gerenommeerde Nederlandse OSINT-specialist Henk van Ess, voerden zij een onderzoek uit dat de definitie van moderne onderzoeksjournalistiek tart. Het resultaat, getiteld"We Droned Back", is een masterclass in Open Source Intelligence (OSINT) en legt een pijnlijke blinde vlek in de maritieme beveiliging van de NAVO bloot.

De data-anomalie: "De Paarse Marker"

Het onderzoek begon met een hypothese die geboren was uit frustratie over de officiële stilte. "De antwoorden die we kregen waren identiek," stelde student Michèle Borcherding. De overheid zweeg, dus wendden de studenten zich tot de enige bron die niet liegt: ruwe data.

Het team dook in de wereld van AIS (Automatic Identification System), het transpondersysteem dat de positie van schepen doorgeeft. Ze gebruikten platforms alsGlobal Fishing WatchenMarineTrafficom tienduizenden bewegingen in de Noord- en Oostzee te filteren. Ze zochten niet naar normale vaarroutes, maar naar afwijkingen.

Wat ze vonden, tartte elke commerciële logica. Terwijl de wereldhandel draait om efficiëntie - de kortste lijn van A naar B - vertoonden specifieke schepen grillig gedrag. Op hun digitale kaarten zagen de studenten schepen die dagenlang rondjes draaiden of kris-kras bewegingen maakten in strategisch gevoelige wateren. Het team omschreef het patroon treffend: "Alsof een peuter woest met een paarse marker op de kaart had gekrabbeld."

De Schaduwvloot in kaart gebracht

Uit de data-analyse kwamen drie hoofdverdachten naar voren: deHAV Dolphin, deHAV Snapperen deLauga. Hoewel deze schepen varen onder vlaggen van gemak (zoals Antigua & Barbuda), bleken de connecties onmiskenbaar Russisch.

De correlatie tussen de scheepsbewegingen en de drone-incidenten was statistisch gezien te sterk voor toeval. Het team documenteerde negentien specifieke momenten waarop de locatie van deze schepen overeenkwam met waarnemingen van vijandige drones.

• De HAV Dolphin: Dit schip verbleef begin mei 2025 tien dagen lang in de Kieler Bocht. Precies in dat tijdsbestek werden op drie verschillende dagen drones gesignaleerd boven Duitse defensiewerven, op slechts 25 kilometer afstand. Een detail dat de data onthulde: het schip had kort daarvoor bijna een maand doorgebracht bij de Pregol-scheepswerf in Kaliningrad, een faciliteit die nauw verbonden is met het Russische leger.
• De HAV Snapper: Op 16 mei ankerde dit zusterschip voor de kust van Schiermonnikoog. Slechts twee uur later werd een zwerm van zeven drones waargenomen boven een ander Russisch schip, deLauga, dat verderop onder politie-escorte voer.

Het studententeam - © Digital Digging

De Rosatom-connectie en de technologie

Het meest verontrustende aspect van de onthulling is niet de aanwezigheid van de schepen, maar de bevestiging van de technologische capaciteit. Critici wezen er aanvankelijk op dat civiele vrachtschepen geen geschikte lanceerplatforms zouden zijn.

Het team van Van Ess vond echter het ontbrekende puzzelstukje in een technische presentatie vanRosatom, het Russische staatsbedrijf voor kernenergie, uit 2024. In dit document werden specificaties getoond voor drones die specifiek ontworpen zijn voor lancering vanaf schepen, met een operationeel bereik van 200 kilometer. Dit bereik is ruimschoots voldoende om de afstanden te overbruggen tussen de HAV-schepen op de Noordzee en de waargenomen incidenten boven het Duitse vasteland.

De schepen fungeren in feite als 'moederschepen': onopvallende civiele platforms die militaire technologie binnen de Europese grenzen brengen. Dit is een schoolvoorbeeld van hybride oorlogsvoering, waarbij de grens tussen militair en civiel, en tussen oorlog en vrede, doelbewust wordt vervaagd.

“Wir haben zurück gedrohnt": innovatie in het veld

Innovatie stopt niet bij data-analyse. Toen het team besefte dat digitale tracking alleen niet genoeg was om de lading of de bemanning te verifiëren, gingen ze over tot fysieke actie. Toen de HAV Dolphin onverwacht een Franse haven verliet, startten de studenten een achtervolging per auto. Ze reden 2.500 kilometer, dwars door Nederland tot aan de Belgische kust.

Daar pasten ze dezelfde tactiek toe als hun tegenstanders. Met een consumentendrone vlogen ze over het vermoedelijke spionageschip heen om hogeresolutiebeelden te maken. "Wir haben zurück-gedrohnt" (We hebben terug-gedronet), aldus het team.

De beelden bevestigden wat de data suggereerde: een volledig Russische bemanning op een schip dat officieel niets met Rusland te maken had. Ook werden verdachte antennes en configuraties op het dek waargenomen die niet standaard zijn voor vrachtschepen van dit type.

Een gat in de Europese defensie

Het onderzoek van de Axel Springer Academy en Henk van Ess is meer dan een spannend verhaal; het is eenwake-up callvoor de Europese veiligheidsarchitectuur. Het toont aan dat gemotiveerde burgers met openbare data en goedkope technologie verbanden kunnen leggen die overheidsinstanties missen of verzwijgen vanwege diplomatieke voorzichtigheid en bureaucratische logheid.

De HAV Dolphinwerd drie keer geïnspecteerd door Europese autoriteiten, maar telkens waren de inspecties oppervlakkig. Containers bleven gesloten en de aanwezigheid van 'extra' officieren werd niet nader onderzocht. Het suggereert dat onze huidige inspectieprotocollen niet zijn opgewassen tegen de realiteit van de Russische schaduwvloot.

Terwijl overheden investeren in miljarden kostende verdedigingssystemen, varen de bedreigingen in alle openheid voor onze kusten, vermomd als onschuldige bulkcarriers. Het heeft zeven studenten enéén laptop gekost om dat rookgordijn op te trekken.