‘Hoop als basis voor een circulaire en duurzame bouw’

Om klimaatverandering tegen te gaan, moet de gebouwde omgeving verduurzamen. Dat betekent dat de gebouwen waarin we wonen en werken er in de toekomst heel anders uitzien. Maar hoe zorgen we voor die verandering? “We zijn als mensen over het algemeen heel erg gericht op negativiteit. In het nieuws horen we de hele dag dat zaken misgaan, dat er gevaar dreigt, dat er crises zijn. Maar verandering komt niet vanuit angst, het komt vanuit hoop. Wij willen laten zien wat er wel kan om zo verandering aan te jagen”, zegt Daan Schraven, universitair hoofddocent nieuwe economie in de gebouwde omgeving aan de TU Delft.

Schraven is - onder andere samen met universitair docent duurzaamheid in architectonisch ontwerp aan de TU Eindhoven Torsten Schröder - betrokken bij 4TU.Built Environment. In dit samenwerkingsverband tussen de bouwkundefaculteiten van de vier technische universiteiten in Nederland wordt gewerkt aan innovatie op zes belangrijke domeinen. Elk thema kent een eigen Domein Aanjaag Team (DAT). Schraven en Schröder zijn betrokken bij het DAT op het gebied van circulariteit en duurzaamheid. Het team kwam in oktober bij elkaar voor een tweedaagse conferentie. De wetenschappers schuiven aan voor een interview over de richting van het team en de kansen om de gebouwde omgeving te verduurzamen.

Transitie naar circulaire en duurzame bouw versnellen

Schröder begint: “Wij willen als DAT bijdragen aan de transitie naar een circulaire en duurzame bouw. Daar is radicale verandering voor nodig. Universiteiten doen veel onderzoek naar verbeteringen in de gebouwde omgeving. Maar er is meer nodig, we moeten opschalen. Daarom bundelen we in de DAT onze krachten. Het gaat dan niet alleen om de wetenschappers van verschillende universiteiten, maar ook om andere stakeholders, bijvoorbeeld vanuit de industrie of gemeenten.” De leden van het team hebben het afgelopen jaar gewerkt aan een white paper. Hierin komen de strategische punten aan bod die volgens de teamleden belangrijk zijn bij de transitie naar een circulaire en duurzame bouw, zoals: zoeken naar nieuwe financieringsmogelijkheden, kijken naar internationale ontwikkelingen, faciliteren van meer debat en het ontwikkelen van positieve scenario’s en toekomstvisies om te laten zien wat er mogelijk is.

Positieve scenario’s

De conferentie focust op de laatste twee punten, met name de positieve scenario’s. “We wilden samen met de betrokkenen de scenario’s ontwikkelen, debat aanjagen en inzichten opdoen. We zien dat als onze rol vanuit de 4TU’s”, vertelt Schraven. Het is belangrijk om iedereen in het ecosysteem mee te nemen in de veranderingen in het proces. “We moeten mensen laten zien waarom je de krachten wil bundelen, wat je met elkaar wil bereiken. Die gedeelde visie is van groot belang.”

Op de conferentie kwam zowel de wetenschappelijke als de praktische vertaling hiervan aan bod. “Op de eerste dag hebben we vooral vanuit de wetenschappelijke kant gewerkt. We hebben twee scenario’s uitgewerkt. De eerste ging uit van de digitalisering en daarmee de duurzaamheid van de maatschappij. De tweede ging uit van mensen en de manier waarop technologie zou kunnen ondersteunen. Op de tweede dag hebben we met andere stakeholders, zoals mensen uit de industrie en bij de overheid, deze scenario’s verder uitgewerkt en gevisualiseerd”, legt Schraven uit.

Visie uittekenen

De deelnemers kregen een acht meter lang vel met een simpele visualisatie van een stad en het bijbehorende achterland. Denk bijvoorbeeld aan woonwijken, industrieterreinen, rivieren en andere onderdelen van het huidige landschap. Hierin konden deelnemers met stiften en post-its aanpassingen doen en nieuwe onderdelen en systemen toevoegen. Zo werden er onderdelen toegevoegd om duurzame energie op te wekken en op te slaan, was er aandacht voor watermanagement en kwamen er verschillende initiatieven voor het oplossen van het woningtekort aan bod, zoals het optoppen van woningen.

Na afloop werd er meteen geëvalueerd door de deelnemers. Er werden ideeën voor nieuwe onderzoeken uitgewisseld en tips en tricks gedeeld om bestaande onderzoeken te verbeteren of uit te breiden. De deelnemers waren het erover eens dat ook andere stakeholders in het ecosysteem een belangrijke rol spelen bij het onderzoek. De technische mogelijkheden zijn eindeloos. Maar naast de technische mogelijkheden is het ook belangrijk om te kijken naar de manier waarop mensen het gebruiken. 

Schraven: “De volgende stap is dat we op basis van de opgedane inzichten gaan werken aan het vervolg van de scenario’s. Naast de theorie is daarbij ook belangrijk dat we actiepunten gaan opzetten en uitvoeren.” Hier komen dan ook weer de nodige samenwerkingen bij kijken, bijvoorbeeld met het TKI Bouw en Techniek. De TKI’s implementeren het nationale missiegedreven innovatiebeleid in Nederland.

De kracht van verbeelding

“Ontwerpers, ingenieurs en wetenschappers moeten meer samenwerken in de toekomst”, zegt Schröder. “De kracht van verbeelding is ontzettend belangrijk om out-of-the-box te denken. En dat is dan weer cruciaal bij het verwezenlijken van positieve toekomstscenario’s.” Hij ziet daarom een versterking van de multidisciplinaire samenwerking binnen 4TU voor zich. “Alle disciplines zijn immers al aanwezig. Door te denken in gewenste toekomst scenario's worden stakeholders uitgenodigd om mee te doen en samen te komen in een gedeelde visie,” besluit Schröder.