Hoe Microsoft het Nederlandse onderwijs vormgeeft: een geval van soft power

Microsoft heeft een belangrijke rol gespeeld in de transformatie van het Nederlandse onderwijs door gebruik te maken van zijn digitale platforms. Door middel van strategische partnerschappen en initiatieven zoals Microsofts Innovatie & Inspiratieprogramma geeft het vorm aan het digitale kader van scholen, met invloed op hardware, software en pedagogisch ontwerp. De snelle adoptie van Microsoft Teams tijdens de COVID-19 pandemie heeft de invloed van Microsoft nog verder versterkt, schrijft Niels Kerssens.

Deze afstemming op bedrijfsbelangen doet echter vragen rijzen over autonomie en het democratisch bestuur van onderwijs als een publiek goed. Deze verschuiving, die 'platformisering' wordt genoemd, vervaagt het onderscheid tussen onderwijsbestuur en bedrijfscontrole, waardoor volgens Kerssens samenwerking nodig is om de effecten op onderwijssystemen te beperken.

In zijn academisch artikel onderzoekt Niels Kerssens hoe de soft power van Microsoft op subtiele wijze de transformatie van het onderwijs beïnvloedt en een debat op gang brengt over de balans tussen technologische vooruitgang en het behoud van de integriteit van het onderwijs. Het artikel toont hoe Microsoft, ondersteund door lokale partners, Nederlandse klaslokalen platformklaar maakt door invloed uit te oefenen op de manier waarop scholen drie belangrijke verantwoordelijkheden benaderen in hun digitale transformatie: het ontwikkelen van een visie op digitaal onderwijs, het creëren van strategieën voor onderwijsinnovatie en het bevorderen van digitale geletterdheid. Kerssens laat zien hoe Microsoft deze verantwoordelijkheden afstemt op zijn eigen bedrijfsbelangen. Als gevolg daarvan krijgt het bedrijf controle over de digitale infrastructuur van scholen - niet alleen in termen van hardware en software, maar ook in termen van het pedagogisch ontwerp ervan. Kerssens vindt het tijd voor collectieve nationale inspanningen om de mondiale invloed van platformen zoals Microsoft op lokaal digitaal onderwijs te weerstaan.

De opkomst van Microsofts invloed in het onderwijs

De invloed van Microsoft in het Nederlandse onderwijs is enorm gegroeid: in 2021 maakte al 79% van de basisscholen en 83% van de middelbare scholen gebruik van de onderwijsplatforms van Microsoft. De COVID-19 pandemie heeft deze adoptie versneld, waardoor het gebruik van Microsoft Teams in Nederlandse klaslokalen is vertienvoudigd. Via het Microsoft Innovation & Inspiration Programme (MIIP), opgericht in 2022, houdt het bedrijf toezicht op ongeveer 4,5 miljoen licenties. De aanpak van het bedrijf is een voorbeeld van wat wetenschappers 'soft power' noemen, waarbij invloed wordt uitgeoefend via cultuur, ideologie en institutionele praktijken in plaats van via directe controle.

Microsoft breidt zijn invloed verder uit via strategische partnerschappen met lokale organisaties. Deze partnerschappen vergemakkelijken de integratie van lokale onderwijstechnologie in het ecosysteem van Microsoft. In juni 2023 demonstreerde Microsoft deze aanpak door het organiseren van een 'Transformation Session' op het hoofdkantoor, waarbij directeuren van zo'n 30 middelbare scholen betrokken waren. De sessie was gericht op het ontwikkelen van strategische visies voor digitale transformatie, waarbij de nadruk lag op de overgang naar Microsoft Teams.

Digitale geletterdheid en professionele ontwikkeling

Microsoft lanceerde Dream Space Nederland in 2023 en gaf in het eerste jaar 186 workshops aan 2.455 leerlingen. Het initiatief is bedoeld om jonge mensen, vooral meisjes, te inspireren voor een bèta/technische carrière. Het bedrijf heeft ook 2,5 miljard dollar geïnvesteerd in Minecraft om de educatieve aanwezigheid te vergroten. Professionele ontwikkeling is een ander belangrijk aspect van Microsofts strategie. In 2024 zijn 80 Nederlandse docenten gecertificeerd als Microsoft Innovative Educator Experts (MIEE). Deze docenten fungeren als interne ambassadeurs voor digitale transformatie op scholen. Via het Global Training Partner Programme werkt Microsoft samen met lokale partners zoals Schoolupdate en Edutrainers om de digitale geletterdheid onder Nederlandse leerkrachten te vergroten.

Recente ontwikkelingen hebben ook geleid tot bezorgdheid over privacy. Het SURF-consortium raadde scholen af Copilot aan te schaffen vanwege mogelijke privacyrisico's en startte een Data Protection Impact Assessment (DPIA). Dit benadrukt het spanningsveld tussen technologische vooruitgang en gegevensbescherming. De invloed van Microsoft vertegenwoordigt wat wetenschappers beschrijven als 'coöperatieve' macht, waarbij commerciële belangen worden geïntegreerd met publieke onderwijsverantwoordelijkheden.