Hielprik bij bloedarmoede straks misschien overbodig, dankzij bloedtest van deze onderzoeker

Bij pasgeboren baby’s wil je zo min mogelijk bloed prikken. Toch kan het soms noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld wanneer er bloedarmoede wordt vermoed. Daarom ontwikkelt Nienke Bosschaart, adjunct hoogleraar aan de Universiteit Twente (UT), een methode om bloed direct in de aderen te bestuderen. “Niet pijnlijk én niet schadelijk.”

Iedereen hoopt dat een pasgeboren baby de eerste dagen en weken gezond doorkomt. Helaas krijgen sommige baby’s te maken met aandoeningen zoals bloedarmoede. Het is dus cruciaal om het bloed van deze baby’s goed te monitoren.

Dat wordt nu gedaan met een hielprik, maar die kan pijnlijk zijn. Bovendien bestaat er een risico op infecties, en dat is een gevaar voor kwetsbare, te vroeg geboren baby’s. In het geval van bloedarmoede is het afnemen van bloed al helemaal onwenselijk.

Een medische doorbraak in niet-invasief meten

Bosschaart werkt al vijftien jaar aan een alternatief voor de hielprik. Haar non-invasieve, optische methode is pijnloos en risicovrij. Een groot deel van haar tijd spendeert ze aan haar onderzoek op de campus van de UT in Enschede, waar ze PhD- en postdocstudenten begeleidt.

Haar werk begon eind 2007 aan het AMC, waar financiering beschikbaar was om binnen een PhD-project een alternatieve methode voor het meten van bilirubine te ontwikkelen. Dat is een stof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen en geelzucht veroorzaakt. “Het oorspronkelijke idee kwam van mijn promotoren Maurice Aalders en Ton van Leeuwen. Zij stelden voor om een nieuwe methode, laagcoherente spectroscopie, te ontwikkelen: een optische techniek om weefsels te analyseren. Het maakt gebruik van licht met een lage coherentie om informatie te verkrijgen over de structuur en samenstelling van de menselijke huid of andere biologische weefsels.” Het voordeel van deze techniek is dat het niet-invasief is en metingen kan uitvoeren zonder de huid te beschadigen. "Daarnaast is de bepaling heel lokaal. Je kunt de bloedwaarden zien van een specifiek bloedvat. Dat was tot dan toe nog niet mogelijk.”

De verschuiving naar hemoglobine

Het team stuitte echter op een hobbel: “Bilirubine bleek moeilijk nauwkeurig te meten,” legt de onderzoeker uit. Bosschaart liet het er niet bij zitten, en besloot over te stappen op het meten van het hemoglobinegehalte (Hb): de stof die bloed zijn rode kleur geeft en essentieel is voor het transport van zuurstof in het lichaam. “Wanneer er een probleem is met de rode bloedcellen (zoals bloedarmoede) heeft dit namelijk ook effect op de hemoglobinewaarden. En die waarden kunnen we gemakkelijker meten.”

Van het laboratorium naar testen op patiënten

De techniek is inmiddels succesvol getest op 27 gezonde, volwassen proefpersonen. “Dat was een grote mijlpaal voor ons”, aldus Bosschaart. Op dit moment is het apparaat nog een verzameling spiegeltjes en lensjes op een optische tafel in het lab. De volgende stap is om het systeem kleiner en handiger te maken voor gebruik bij patiënten. Bosschaart kijkt uit naar de aankomende periode. “We hopen snel te gaan samenwerken met een klinische partner, zodat we de technologie verder kunnen ontwikkelen.”

Er moeten nog een aantal belangrijke zaken worden onderzocht voordat de test de markt op kan, zoals de invloed van de diepte van de bloedvaatjes op de metingen. Daarnaast blijkt uit de onderzoeksdata dat er een verschil bestaat tussen mannen en vrouwen. Ook moeten de schommelingen in hemoglobine tussen gezonde proefpersonen en een klinische groep verder bestudeerd worden. In een klinische groep kunnen hemoglobinewaarden namelijk sterker variëren door onderliggende aandoeningen, wat de metingen kan beïnvloeden. “Als onze techniek goed werkt, meten we straks bij mensen met bloedarmoede een lagere Hb-waarde”, voorspelt ze.

Reguliere zorg en noodgevallen

Er zijn verschillende toepassingsgebieden denkbaar, aldus de onderzoeker. De techniek kan bij pasgeborenen of volwassenen gebruikt worden om bloedarmoede te meten, of om vermoeidheidsklachten bij volwassenen te duiden. Ook kan de techniek tijdens operaties, wanneer er sprake is van veel bloedverlies, helpen om de Hb-waarde te monitoren.

Nog meer babyprojecten

Bosschaart werkt trouwens aan meer dan één babygerelateerd project. “Bij de geboorte van mijn eigen kinderen was ik gefascineerd door hoe ingenieus het vrouwenlichaam zich kan aanpassen aan het grootbrengen van een kind - zowel binnen, als buiten het lichaam. Maar borstvoeding is een proces dat lang niet altijd moeiteloos verloopt.” Met een Europese subsidie leidt ze momenteel een team van onderzoekers in Twente. Daarbij onderzoekt ze de samenstelling van moedermelk en de fysiologische processen in de borst. De technologieën voor haar projecten overlappen: optische spectroscopie bewijst zich op meerdere fronten.

Bosschaart heeft de komende tijd genoeg werk liggen. “Tja, ik heb een volle agenda”, zegt de onderzoeker (lacht). Maar één ding is zeker: ““Ik krijg enorm veel energie van het werken met moeders en hun kindjes. Het is niet alleen ontzettend leuk, maar ook hard nodig. Er is namelijk nog ontzettend veel te ontdekken op dit gebied.”

De MRI-gestuurde robot van Vincent Groenhuis (UT) verhoogt precisie bij borstbiopsie

In de serie Innovatie Maestros belichten we baanbrekende technologieën uit Nederland. Vandaag een medische doorbraak: een robot voor MRI-gestuurde borstbiopsie, ontwikkeld door Vincent Groenhuis aan de Universiteit Twente.