Het Nederlandse recept voor innovatie: Samenwerking, onafhankelijkheid en een anti-hiërarchische mentaliteit

Bracht onze handelsgeest de Nederlanders zoveel rijkdom in de zeventiende eeuw? Nee, de Nederlandse Gouden Eeuw was gebaseerd op technologische innovatie. En dat is vandaag de dag nog steeds zo, zegt Marc Hendrikse, voorzitter van de Nederlandse overheidstopsector High Tech Systemen & Materialen, op de International Precision Conference in Veldhoven. Hendrikse gaf daar vorige week een overtuigende analyse waarom Nederland nog steeds uitblinkt in hightech innovatie. “Als Nederland zijn hightechsucces wil voortzetten, moet het zijn cultuur van samenwerking en anti-hiërarchische manier van werken koesteren. En natuurlijk moeten we blijven investeren in innovatie.”

Nederlandse innovatie & IO+

IO+ richt zich op Nederlandse innovatie. We bieden een platform aan de mensen en organisaties die de grote uitdagingen van deze tijd willen aanpakken. En aan hen die ons helpen het begrip innovatie zelf te begrijpen. Daarom geven we vandaag graag het woord aan Marc Hendrikse.

In zijn presentatie liet Hendrikse zien hoe de “Nederlandse manier van innoveren” diep geworteld is in onze geschiedenis en cultuur. Hendrikse benadrukte dat de Nederlandse benadering van innovatie niet alleen voortkomt uit technische genialiteit, maar ook uit de noodzaak om samen te werken. Deze coöperatieve mentaliteit gaat terug tot de Gouden Eeuw, die volgens hem begon met de ingenieuze uitvinding van de krukas door Cornelis Corneliszoon in 1597. Deze doorbraak verhoogde de productiviteit enorm: er kwamen duizenden windmolens bij die konden worden ingezet bij het zagen van boomstammen. Daardoor konden Nederlanders hun schepen sneller bouwen en zo in korte tijd de wereldhandel gaan domineren. “Dankzij Corneliszoon waren er in 1670 vijfduizend zaagmolens; we hadden meer schepen dan wie dan ook op aarde.” Vanaf die tijd zijn innovatie en welvaart hand in hand gegaan in Nederland.

Een cultuur van samenwerking en anti-hiërarchie

Een onderscheidend kenmerk van het Nederlandse innovatiesysteem is de anti-hiërarchische cultuur. Volgens Hendrikse heeft onze samenwerkingsgeest een omgeving heeft laten ontstaan waarin iedereen, van productiemedewerker tot hoogleraar, input kan geven en delen. Deze anti-hiërarchische, egalitaire cultuur is de sleutel geweest tot onze baanbrekende hightech systemen, aldus Hendrikse.

Dit is Nederlandse innovatie

In de aanloop naar de Dutch Innovation Days 2023, die jaarlijks in Enschede worden gehouden, vroegen we diverse spelers binnen het Nederlandse innovatie-ecosysteem wat volgens hen kenmerkend is voor Nederlandse innovatie. In een driedelige serie onderzochten we de inhoud, kansen en beperkingen van dit concept. Hier is het resultaat, met dank aan Peter Oosterwijk, Hille van der Kaa, Jeroen Wijering, Bram Nauta, Carina Weijma, Khashayar Mansourizadeh, Cees Links, Martin van den Brink, Fred Roozeboom, Maarten Steinbuch, Marc Hendrikse, Ton van Mol. Bert-Jan Woertman, Frank Eijssens, en Yvette Ruts-Wolters:

1 - Veerkrachtig, anti-hiërarchisch, samenwerkend, snel, open en altijd impactgericht: is Nederlandse innovatie echt zo bijzonder?

2 - Innovatie dankzij Hollandse nuchterheid

3 - De drang naar impact is de drijvende kracht achter innovatie in Nederland

Nederlanders zijn niet alleen experts in verticale samenwerking binnen organisaties, maar ze blinken ook uit in horizontaal teamwork, over disciplines heen dus. “Onze ingenieurs, natuurkundigen en scheikundigen debatteren vaak rechtstreeks met elkaar over elkaars oplossingen,” aldus Hendrikse, "maar altijd met wederzijds respect." Deze open interactie is volgens hem ook cruciaal geweest voor de systems engineering expertise die vandaag de dag zo kenmerkend is voor de Nederlandse hightech industrieën.

Onvruchtbare grond

Dat veel innovaties ontstonden in het oosten en zuiden van het land heeft alles te maken met de onvruchtbare grond en de beperkte natuurlijke hulpbronnen in die regio's. Die situatie bevorderde een onafhankelijke mentaliteit die gemeenschappen ertoe aanzette om elkaar te steunen, een eigenschap die volgens Hendrikse inmiddels in het Nederlandse DNA verankerd zit. Dit verlangen naar autonomie katalyseerde innovatie en leidde tot een samenwerkingsgeest die vandaag de dag nog steeds leeft. Hét voorbeeld ligt in het bedrijf Philips en de grote toeleveringsketen die rondom dat bedrijf en zijn dochters kon ontstaan.

Marc Hendrikse on Dutch Innovation, © Bram Saeys

Supply chain model

Van Philips ging het naar ASML, FEI en NXP, ooit onderdeel van het moederbedrijf maar inmiddels op hun eigen manier reuzen geworden. Het Nederlandse systeem ontwikkelde zich tot een flexibel, samenwerkend supply chain model. Dit stelde bedrijven in staat om zich te specialiseren en samen te werken met anderen, waardoor de expertise bij elke stap kon worden gemaximaliseerd. Vandaag de dag beschikt Nederland over een robuust netwerk van toeleveringsketens, met veel Nederlandse bedrijven die cruciale rollen vervullen in wereldwijde industrieën - de halfgeleiders voorop.

Concurrentievermogen

Hendrikse sloot zijn toespraak af met een oproep tot blijvende investeringen in innovatie. De Nederlandse visie, zo betoogde hij, "gaat over meer dan alleen technologisch succes; het gaat over het creëren van een vruchtbare omgeving voor groei op de lange termijn."