Handel zonder de VS: Heeft Nederland opties?
Wat als de Verenigde Staten – worst case scenario – wegvallen als betrouwbare handelspartner van Nederland?
Published on May 22, 2025
Onze DATA+ expert Elcke Vels duikt in AI, cyber security en innovatie. In haar ‘What if…’ column verkent ze gedurfde scenario’s buiten de status quo.
Importheffingen, sancties, economische spierballentaal – het geopolitieke klimaat verandert razendsnel. De wereld kijkt gespannen naar de handelsverhoudingen tussen de VS, China, het VK en Europa. Hoewel de torenhoge importheffingen voor China in de ijskast zijn gezet, blijft de situatie onvoorspelbaar. Dus is het handig om vooruit te blijven kijken: wat als de Verenigde Staten – worst case scenario – wegvallen als betrouwbare handelspartner van Nederland? André van Hoorn, hoogleraar internationale economie en handel aan de Radboud Universiteit Nijmegen: “We kunnen ons heroriënteren op Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika en Afrika.”
Gespannen keek de wereld naar de onderhandelingen tussen China en de VS. Het spande erom, maar nu ligt alles in de ijskast. De nieuwe handelsafspraken tussen de Verenigde Staten en China zijn tijdelijk: importheffingen worden verlaagd. De beurzen schoten omhoog en Amerikaanse bedrijven plaatsten weer grote bestellingen in China.
Toch is het optimisme broos. De deal geldt slechts negentig dagen. Netto hebben de handelsgesprekken vooralsnog tot een verslechtering geleid. De importheffingen op Chinese producten die naar de VS worden geëxporteerd liggen op 30% terwijl de importheffingen op Amerikaanse producten richting China op 10% liggen.
China probeert intussen zijn binnenlandse economie te versterken en minder afhankelijk te worden van de Amerikaanse markt. Misschien een goed voorbeeld voor Europa. Ook wij voelen de harde handelskoers van Washington. In het Brits-Amerikaanse akkoord blijft een importbelasting van 10% op Britse goederen bestaan. Voor de EU ligt die grens mogelijk ook op 10% – milder dan eerdere dreigingen, maar nog altijd fors hoger dan vorig jaar.
Nederland: een handelsland
Het is logisch om stil te staan bij de gevolgen als een grote handelspartner als de VS deels wegvalt – zeker voor Nederland, dat drijft op internationale handel. “Philips heeft innovaties ontwikkeld die het leven van mensen wereldwijd hebben veranderd,” zegt Van Hoorn. “Toen ik jong was, kwam de cd op de markt – daarvoor het cassettebandje.” Beide uitvindingen van Philips. Hoe dat mogelijk was? Internationale handel. “Philips was in de jaren ’60 al actief in Japan. Voor zulke producten heb je een wereldmarkt nodig.” Ook andere Nederlandse techgiganten zoals ASML zijn sterk afhankelijk van wereldwijde handel.
De VS: een belangrijke partner
De VS is al decennialang een van de belangrijkste handelspartners van Nederland. Meer dan de helft van onze export – 54% – gaat naar de vijf grootste handelspartners: Duitsland, België, Frankrijk, het VK en dus de VS.
En nu zijn de verhoudingen instabiel. “Ik durf geen voorspellingen meer te doen – het gaat zó snel allemaal,” zegt Van Hoorn. “Kijk naar hoe de beurs zich herstelde na de gesprekken met China. Veel mensen zullen verrast zijn hoe beperkt de schade uiteindelijk is. Maar voor bedrijven, ook uit Nederland, die sterk leunen op de VS, kunnen importheffingen grote gevolgen hebben.”
Zo verwacht Philips dit jaar fors minder winst. Ook maakt de Nederlandse regering zich zorgen over de chipsector. De regering-Trump wil meer Chinese chipbedrijven op de zwarte lijst zetten. ASML, actief in China, kan hierdoor geraakt worden. Volgens minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts is het kabinet ‘druk bezig’ met de mogelijke gevolgen voor de Nederlandse economie.
Worst case scenario: wat als de VS wegvalt?
Mocht de VS wegvallen, dat moet Nederland zich heroriënteren op andere markten. Volgens Van Hoorn is dat niet onmogelijk. Landen in Zuidoost-Azië, zoals India, maar ook Brazilië, Mexico en opkomende economieën in Afrika worden steeds belangrijker in de wereldhandel, weet hij. Hoewel sommige van deze regio's tot voor kort nét buiten de businesscase vielen, worden bedrijven door geopolitieke spanningen nu gedwongen om alternatieven te verkennen. “Afrika, met een jonge, snelgroeiende bevolking en toenemende economische ontwikkeling, wordt steeds vaker gezien als een toekomstige groeimarkt. In Kaapstad duiken er serieuze IT-startups op. India, met zijn grote, Engelssprekende en goed opgeleide bevolking, is al jaren een slapende reus die klaarstaat om te exploderen in economische zin.” West-Afrika doet van oudsher sowieso veel handel met Nederland, met name Nigeria en Ghana.
Ook relaties met bestaande handelspartners kunnen aangescherpt worden. Hoewel de Verenigde Staten momenteel nog altijd een belangrijke handelspartner zijn, exporteerde de EU het afgelopen jaar bijvoorbeeld veel hightechproducten naar andere landen, zoals Taiwan, het Verenigd Koninkrijk en Vietnam.
Kortom: mocht de VS als handelspartner minder betrouwbaar worden, dan bestaat er een breed en groeiend internationaal speelveld om op terug te vallen.
Made in Europe
De beslissingen van de regering-Trump leiden wereldwijd tot kritiek. Sommige landen en bedrijven keren zich af van de VS – en dat creëert juist kansen voor Europa. Neem Tesla. Tesla’s leveringen in Europa zijn dit jaar tot nu toe met 43% gedaald. Een belangrijke oorzaak: de omstreden rol van Elon Musk in de Amerikaanse politiek. “Als het vertrouwen in Amerikaanse techreuzen afneemt, ontstaat er ruimte voor Europese spelers,” zegt Van Hoorn. “Europa heeft een sterke industrie, hoogopgeleide mensen en een groeiend ecosysteem rond schone technologie. Er liggen hier kansen.”
En Nederland zit in veel sectoren in de voorhoede. Neem de auto-industrie: met de opmars van duurzame mobiliteit en de innovatieve slagkracht van bedrijven als DAF, VDL en Ebusco, verstevigt Nederland zijn positie als internationale speler. Nieuwe importheffingen kunnen deze Nederlandse fabrikanten een extra duw in de rug geven.
