Groene mythes en platformmacht: hoe AI het klimaatdebat hervormt

De beloften van Big Tech over ‘groene AI’ verhullen een ongemakkelijke realiteit: enorme energiebehoeften, toenemende CO2-uitstoot en een verschuivend discours dat duurzaamheid naar de achtergrond verdringt. Postdoctoraal onderzoeker dr. Rianne Riemens legt uit hoe Silicon Valley niet alleen ons digitale leven vormgeeft, maar ook onze ecologische toekomst.

Tijdens de dubbellezing Who Formats Our Futures?, georganiseerd door de Universiteit van Amsterdam, belichtten dr. Rianne Riemens en Bjorn Beijnon twee kanten van de macht van platforms: hun ecologische voetafdruk en hun sociale gevolgen. In een driedelige korte serie ontrafelen we hun boodschap. Dit is deel 2. Deel 1 staat hier.

Op het eerste gezicht lijkt Silicon Valley erop gebrand om de planeet te redden. Techgiganten pronken met glossy duurzaamheidsrapporten, reclamespots over een groenere toekomst en zorgvuldig opgezette projecten die hun platforms koppelen aan klimaatactie. Maar achter de slogans gaat een dieper verhaal schuil van expansie, extractieve infrastructuren en stijgende milieukosten.

Dat was de boodschap van dr. Rianne Riemens, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, wier werk zich richt op het snijvlak van Big Tech, AI en klimaatdiscours. Tijdens Who Formats Our Futures? legde ze bloot hoe platforms niet alleen onze datastromen vormgeven, maar ook onze visie op een duurzame toekomst.

“Wat ik tech-on-climate discourse noem, gaat niet alleen over bedrijven die hun impact op het milieu verdedigen”, legde Riemens uit. “Het is ook een legitimatiestrategie, die platformkapitalisme rechtvaardigt en tegelijkertijd een zeer specifieke visie op de relatie tussen technologie, de mensheid en de natuur promoot.”

Van “Platform Earth” naar “Green AI”

Riemens' promotieonderzoek, dat vorig jaar werd gepubliceerd onder de titel Platform Earth, toonde aan hoe Silicon Valley zichzelf positioneerde als onmisbaar in het oplossen van de klimaatcrisis. Het verhaal was duidelijk: met de juiste technologische innovaties en bedrijfsinterventies kon de aarde worden gered, zonder grote structurele veranderingen in de samenleving of Big Tech zelf.

In de afgelopen twee jaar is de retoriek echter verschoven. “Bijna alle duurzaamheidsboodschappen worden nu geformuleerd vanuit het perspectief van AI”, merkte Riemens op. Microsoft belooft dat AI “klimaatactie zal versnellen”. Google benadrukt zijn “AI voor duurzaamheid”-tools. Achter deze beweringen gaan echter verontrustende tegenstrijdigheden schuil.

Serie

Watt Matters in AI

Watt Matters in AI is een conferentie die tot doel heeft het potentieel van AI met aanzienlijk verbeterde energie-efficiëntie te verkennen. In de aanloop naar de conferentie publiceert IO+ een reeks artikelen die de huidige situatie en mogelijke oplossingen beschrijven. Tickets voor de conferentie zijn te vinden op wattmattersinai.eu.

Bekijk Watt Matters in AI

AI-modellen verbruiken enorme hoeveelheden elektriciteit en water, en hun CO2-uitstoot stijgt snel. “De uitstoot die bij sommige bedrijven aan het dalen was, stijgt nu weer door AI”, aldus Riemens. “De industrie groeit zo snel dat ze enorme hoeveelheden energie en landbronnen verbruikt.”

De mythes van groene AI

In haar lezing identificeerde Riemens vier terugkerende mythes die de klimaatboodschap van Big Tech domineren:

1. De impact wordt overschat. “Sam Altman bespotte critici als de ‘anti-AI-groep’”, herinnert ze zich. "Google beweert zelfs dat een enkele Gemini-prompt slechts vijf druppels water en 0,03 gram CO₂ kost. Maar die cijfers houden geen rekening met scenario's waarin intensief gebruik wordt gemaakt van AI en negeren de totale impact van miljarden prompts."
2. AI zal de totale uitstoot verminderen. Het argument: de problemen van vandaag zullen worden opgelost door de technologieën van morgen. ”Dit is het klassieke solutionisme van Silicon Valley“, betoogde Riemens. ”Maar ondertussen stijgt de uitstoot snel."
3. Koolstofneutraliteit tegen 2030. Techbedrijven beloven toekomstige compensaties door middel van koolstofverwijderingsprojecten. “Deze zijn vaak niet op grote schaal bewezen”, waarschuwde ze. “En zelfs als ze werken, nemen ze de voortdurende winning van energie, water en land niet weg.”
4. Lokale voordelen wegen zwaarder dan de kosten. Datacenters worden gepromoot als banenmotoren en aanjagers van veiligheid. Maar, “gemeenschappen in Ierland of Zuid-Amerika worden geconfronteerd met watertekorten en stroomuitval als direct gevolg van deze infrastructuren.”

“Deze mythes geven niet alleen een verkeerd beeld van de impact”, zei ze. “Ze geven actief vorm aan het debat en stellen AI voor als onvermijdelijk, wenselijk en groen.”

Energie als nieuwe grens

Misschien wel de meest opvallende ontwikkeling is de toenemende betrokkenheid van Big Tech bij de energiesector. Van Google's stroomafnameovereenkomsten in geothermische en nucleaire projecten tot Amazon's dataoplossingen voor nutsbedrijven: platforms veranderen van energieverbruikers in spelers op het gebied van productie, opslag en beheer.

“Energie is zowel een knelpunt als een kans geworden”, legt Riemens uit. “De kosten van AI komen overeen met de kosten van energie. Daarom investeren technologiebedrijven in energiefutures en dringen ze aan op privatisering van wat vroeger openbare infrastructuur was.”

Deze verschuiving sluit aan bij de politieke prioriteiten van de VS. “Klimaat staat niet langer op de agenda”, merkte ze op. “In plaats daarvan wordt AI gezien als een nationaal veiligheidsproject. Technologische leiders en politieke leiders hebben nu een gemeenschappelijk belang bij deregulering en uitbreiding.”

Een andere koers voor Europa?

Gevraagd naar Europa, wijst Riemens op een meer voorzichtige aanpak. “De EU Green Deal beschouwt het klimaat nog steeds als een prioriteit op het gebied van regelgeving”, zegt ze. “Maar zelfs in het Europese AI-actieplan staat duurzaamheid niet centraal genoeg. Als we klimaatdoelstellingen niet vanaf het begin in de ontwikkeling van AI verankeren, lopen we het risico dezelfde fouten te herhalen.”

Voor Riemens gaat het om veel meer dan alleen marketingpraatjes. De consolidatie van platformmacht, de industrialisering van AI en de privatisering van energie-infrastructuren roepen diepgaande vragen op over democratie, rechtvaardigheid en planetaire grenzen.

“We moeten verder kijken dan de mythes”, concludeerde ze. “Big Tech is geen neutrale partner in het oplossen van de klimaatcrisis. De groei ervan is afhankelijk van extractie. De vraag is niet alleen hoe we AI groener kunnen maken, maar ook of eindeloze AI-groei verenigbaar is met de grenzen van onze planeet.”

Gisteren verscheen deel 1 van deze serie. Morgen publiceren we deel 3.