Flexgebruik elektriciteit verlaagt uitstoot maar kent uitdagingen
Tijdens de smartEn Summit deelden experts hun inzichten en rekenden ze af met mythes over flexibel elektriciteitsgebruik.
Published on May 23, 2025
Polya is a Brussels-based journalist, storyteller, and writing enthusiast specializing in street art, design, traveling, and innovation.
Flexibel elektriciteitsgebruik, ook wel Demand-side flexibility (DSF) genoemd, stelt consumenten in staat hun energieverbruik af te stemmen op het aanbod van stroom in het net. Dat gebeurt bijvoorbeeld via slimme apparaten of apps die het gebruik van wasmachines, auto’s of verwarming verplaatsen naar momenten met veel groene stroom.
Dit leidt tot lagere rekeningen, minder uitstoot en een stabieler elektriciteitsnet. Tijdens de smartEn Summit die deze week in Antwerpen plaatsvond, deelden experts en beleidsmakers hun inzichten over DSF. IO+ was aanwezig om verslag te doen van het evenement.
Volgens het smartEn 2024-rapport kan DSF tegen 2030 een financieel voordeel opleveren van €300 miljard per jaar. Maar er zijn meer voordelen. Zo zorgt het gebruik van een vaatwasser op een zonnige dag, wanneer zonnepanelen op volle kracht werken, voor een stabieler elektriciteitsnet en minder uitstoot.
Maar DSF wordt vaak overschaduwd door mythes en misvattingen, en dat staat de schaalbaarheid in de weg. Dat, terwijl de voordelen duidelijk zijn — zowel voor consumenten als voor het behalen van onze klimaatdoelen.
Tijdens de recente SmartEn Summit, met als thema Charles Dickens' Great Expectations, kregen veel experts, beleidsmakers en belanghebbenden de kans om mythes te ontkrachten en mogelijke oplossingen te verkennen. Eén ding staat centraal in alle discussies: succes kan alleen worden bereikt door samenwerking en goede communicatie.
Directeur van SmartEN: regelgevende belemmeringen
Het evenement ging van start met een welkomstwoord van Michael Villa, directeur van SmartEn. Hij benadrukte dat de sector voor flexibel vraagbeheer afhankelijk is van digitalisering, AI en machine learning. Villa ging ook in op de regelgevende belemmeringen waarmee de sector te maken heeft. “Door regelgeving hebben we nog steeds geen toegang tot open markten ”, aldus Villa. Ondanks dat ze de energie-efficiëntie kunnen verbeteren, hebben bedrijven nog steeds niet de nodige toegang tot markten waar ze hun diensten kunnen aanbieden en er geld mee kunnen verdienen. “Onze sector is afhankelijk van de spelregels, van de nationale implementatie van het EU-ontwerp voor de elektriciteitsmarkt en van de regels die de EU de afgelopen jaren in Brussel heeft opgesteld”, merkte hij op.
Regelgevende maatregelen omvatten onder meer de voorgestelde EU-netwerkcode voor vraagrespons, die gemeenschappelijke regels tussen landen moet creëren. Ook moet deze code ervoor zorgen dat huishoudens en bedrijven gemakkelijker kunnen deelnemen aan de energiemarkt. Het voorstel voor de code voor vraagrespons is ter beoordeling voorgelegd aan de Europese Commissie en zal naar verwachting eind 2025 of begin 2026 worden aangenomen.
Aanpassing van de consument: een uitdaging
Regulering is één kant van het verhaal, maar een andere belangrijke uitdaging ligt bij consumenten. Europarlementariër Benedetta Scuderi van de Groenen legde uit dat consumenten te maken hebben met tijdsbeperkingen vanwege hun huishoudelijke taken, woon-werkverkeer en andere verplichtingen. Ze benadrukte dat flexibel elektriciteitsgebruik voorspelbaarheid vereist, maar “zo werkt het niet in het echte leven”.
Het vertrouwen van klanten is een groeiende zorg. Veel gebruikers zijn bang dat flexibele elektriciteit betekent dat ze de controle over hun eigen apparaten, toestellen en routines verliezen. “De angst om controle op te geven is reëel”, aldus Charlotte Johnson, General Manager Infrastructure Flex bij Kraken. Dit is een belangrijke belemmering voor de acceptatie door consumenten. Ze gaf een voorbeeld: klanten vragen vaak om een override-knop wanneer hun elektrische auto wordt opgeladen. “We hebben die functie toegevoegd omdat het een topprioriteit was voor gebruikers, dus moest het er zijn. Maar uiteindelijk heeft niemand er gebruik van gemaakt.” De aanwezigheid van de optie om de controle over te nemen, zelfs als deze niet wordt gebruikt, geeft de gebruiker het vertrouwen dat hij zelf de touwtjes in handen heeft. Johnson voegde eraan toe dat mensen het gevoel moeten hebben dat ze de controle hebben, zelfs als ze daar nooit gebruik van maken.
Het gebrek aan vertrouwen kan de acceptatie van DSF-technologie vertragen. Om flexibiliteitsdiensten op te schalen en tot de gewenste keuze te maken, moeten gebruikers niet alleen goede prikkels en gebruiksvriendelijke interfaces zien, maar ook de zekerheid hebben dat zij de controle hebben.
Financiële belemmeringen ontmoedigen acceptatie
Financiële barrières remmen een brede acceptatie. Hoge kosten voor slimme meters, die realtime energieverbruik meten zodat klanten de prijzen in de gaten kunnen houden, of accu’s, sluiten vooral huishoudens met een laag inkomen uit. Daarom zijn onder meer subsidies nodig om deze groep te ondersteunen.
De rol van data
Rolf Riemenschneider, van DG CONNECT van de Europese Commissie, benadrukte de rol van data: “Je hebt data nodig om bewustzijn te creëren over de behoeften van consumenten. Als je eenmaal weet wat de consument wil, kun je de dienstverlening aanpassen.” Europarlementariër Anna Stürgkh van de Renew Europe-fractie benadrukte ook de urgentie van data. Zonder gestandaardiseerde en toegankelijke informatie kan de digitale infrastructuur die nodig is voor DSF simpelweg niet functioneren, waarschuwde ze.
“We zijn er nog niet in geslaagd om data goed te verzamelen en toegankelijk te maken op alle verschillende niveaus,” zei ze. Zelfs in ontwikkelde landen zoals Oostenrijk blijft de versnippering van data een grote uitdaging. Bedrijven moeten zich sterker gaan richten op cyberveiligheid en gegevensuitwisseling. Want dat is cruciaal voor Demand Side Flexibility (DSF).
“We moeten op dit gebied vaart maken, omdat we cyberaanvallen willen voorkomen”, aldus Henrik Madsen, hoofd van het centrum en hoogleraar dynamische systemen aan de Technische Universiteit van Denemarken.
In de VS stimuleren normen zoals IEEE 2035 dat slimme energiesystemen makkelijk met elkaar kunnen samenwerken. Europa heeft iets vergelijkbaars nodig om veilige, geautomatiseerde energiesystemen mogelijk te maken.
Vereenvoudiging nodig
Vereenvoudiging kwam steeds naar voren in de presentaties. Scuderi pleitte voor gebruiksvriendelijke technologieën zoals slimme thermostaten, omdat “die het werk voor je doen”. Dergelijke tools automatiseren DSF, waardoor consumenten minder handmatig werk hoeven te verrichten.
Steden spelen een belangrijke rol bij de invoering van flexibiliteit, maar dat wordt vaak vergeten. “Lokale overheden richten zich nu nog vooral op strategieën om klimaatneutraal te worden” zegt Claire Roumet van Energy Cities. Steden focussen vaak op bekende oplossingen zoals stadsverwarming en elektrische laadpunten. Roumet pleit voor duidelijkere communicatie, waarbij overheden de burgers duidelijk vertellen over hernieuwbare energie en flexibiliteit van elektriciteit.
Sarah Jane Jucker, oprichter en managing partner van EPQ, is ook voorstander van de vereenvoudiging van producten en regelgeving. Ze stelt: “We kunnen zeker niet alles vereenvoudigen, maar we moeten wel onze best doen.”
