Fatbike niet de boosdoener: ‘Auto’s krijgen te veel ruimte’

Het is dringen op de Nederlandse fietspaden: fatbikes, brommers en fietsen strijden om de schaarse ruimte. In de media gaat alle aandacht uit naar deze conflicten, maar we missen het echte probleem: “Auto’s krijgen nog altijd veel te veel ruimte in Nederland”. Dat blijkt uit een recent paper van twee onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e): Clara Glachant en Frauke Behrendt. 

In Nederland hebben we te maken met een toenemende diversiteit aan voertuigen op de fietspaden, van (e-)bakfietsen, (e-)snorfietsen tot fatbikes. Dit leidt tot zorgen over drukte en veiligheid. Ongelukken en conflicten tussen deze verschillende mobiliteitsvormen komen veel voor. De kern van het probleem: auto's nemen 50% van de stedelijke ruimte in Nederland in. En daardoor blijft er te weinig ruimte over voor andere voertuigen. 

Om het in perspectief te plaatsen: de auto heeft een enorme opmars doorgemaakt sinds de eerste wagen in 1896 door ons land reed. In 1950 waren er 120.000 auto's, en in 1965 steeg dat aantal naar een miljoen. Vandaag de dag zijn er meer dan negen miljoen auto's, die samen jaarlijks ruim honderd miljard kilometers afleggen.

Nederlandse steden willen steeds vaker auto's weren uit delen van de stad. Hoewel onze vierwielers duurzamer en stiller worden (inmiddels is 14% van het Nederlandse wagenpark elektrisch), is het de bedoeling dat wandelen, fietsen en openbaar vervoer een hoofdrol gaan spelen. Dit zou niet alleen goed zijn voor het klimaat en het uiterlijk van de stad, maar moet ook ruimte vrijmaken voor bijvoorbeeld de bouw van nieuwe woningen.

Maar dan moet er dus wel ruimte worden vrijgemaakt voor die grote diversiteit aan voertuigen. Dat wordt belicht in het recente onderzoek van Clara Glachant en Frauke Behrendt, experts in slimme, actieve en duurzame micromobiliteit aan de TU/e.

‘Auto’s geheel vanzelfsprekend geworden’

“In Nederland gaat er best veel goed op het gebied van mobiliteit, ook als het gaat om de fietsinfrastructuur. Fietsers zijn op veel plekken netjes afgescheiden van de autowegen”, licht Glachant toe. Maar auto’s zijn zo vanzelfsprekend geworden dat we het niet eens meer opmerken. “Dat kan, en moet, anders, willen we de huidige uitdagingen op de fietspaden aanpakken.”

Fatbikes dus niet de boosdoeners

De bevindingen van het onderzoek krijgen extra betekenis in het licht van de groeiende populariteit van fatbikes op Nederlandse fietspaden. Deze speciale tweewielers, die soms snelheden van meer dan 25 km/u bereiken, worden in verband gebracht met een alarmerende toename van ongelukken met jonge gebruikers. Ze staan dan ook in een negatief daglicht. 

Denken in oplossingen: meer 30km-zones

Dergelijke conflicten leiden tot beleidsdiscussies. Zo stellen sommige beleidsmakers een minimumleeftijd en een helmplicht voor de fatbike voor. Essentieel, maar volgens Glachant moet er meer gebeuren. Auto’s volledig uit steden bannen is volgens haar niet de beste keuze. “Dat roept te veel weerstand op. In de meest centrale delen van steden en in kleinere straten is dit wel haalbaar.”  

Er zijn vooral veiligere, beter ingerichte straten voor (e-)snor- en bromfietsen, e-bikes en e-bakfietsen nodig. Een manier om dit te bereiken is door de maximumsnelheid in steden te verlagen naar 30 kilometer per uur. “Deze maatregel maakt de wegen veiliger voor lichte voertuigen en stimuleert mensen tegelijkertijd meer om de fiets te pakken. Al is het niet overal de meest effectieve oplossing. Soms gaan fatbikes en e-bikes sneller dan auto’s en dat zorgt ook weer voor uitdagingen, bijvoorbeeld in Amsterdam.

Categorieën voor nieuwe vervoersvormen

Er zijn nog meer manieren om meer rust te creëren op de Nederlandse fietspaden. “Wat ik in mijn onderzoek heb gezien, is dat het veel weerstand en verwarring kan veroorzaken als je een nieuw voertuig probeert in te passen in bestaande categorieën van het mobiliteitssysteem. Beleidsmakers moeten werken aan nieuwe kaders en categorieën, zodat ze nieuwe vervoersmodellen op een juiste manier in het mobiliteitssysteem kunnen integreren.” 

Niet op de plank laten liggen

Het onderzoek mag niet op de plank belanden om er vervolgens niets meer mee te doen, vindt Glachant. Ze is van plan haar resultaten de komende maanden te delen met een breder publiek, waaronder politici, de pers en andere niet-wetenschappelijke instellingen. “Binnenkort staat er al een presentatie bij het ministerie van Infrastructuur op de planning.”

Nederlandse binnensteden steeds vaker autoluw

Het lijkt wel heel voorzichtig de goede kant op te gaan in Nederland. Steeds vaker krijgt de auto minder ruimte. Ook stadsplanning heeft vaker een positieve impact, stelt Dena Kasraian, docent stedenbouw en stadsarchitectuur aan de TU/e. “Op stadsniveau betekent dit dat kantoren en woningen dicht bij treinstations worden gebouwd, zodat openbaar vervoer aantrekkelijker wordt. Op wijk- of straatniveau kunnen ingrepen zoals het verwijderen van parkeerplaatsen in centrale gebieden de ruimte beter benutten en alternatieve vormen van vervoer stimuleren.”

Utrecht is een uitstekend voorbeeld van een stad die bewust is heringericht om fietsen, wandelen en openbaar vervoer te stimuleren, weet Kasraian. “De stad heeft ingrijpende veranderingen doorgevoerd, zoals het herstel van de Catharijnesingel – die eerder werd gebruikt als snelweg met twaalf rijstroken – en de ontwikkeling van de autovrije wijk Merwede.” Daarnaast zet Utrecht voortdurend in op andere verbeteringen, zoals de uitbreiding van fietsinfrastructuur.

Ook kunnen we afkijken bij buurlanden. Neem Parijs, waar er een herinrichting van de kades langs de Seine heeft plaatsgevonden. Deze zijn nu autovrije zones. Of, iets verder van huis: “Een bekend en veelgeprezen voorbeeld is Bogotá, Colombia. De stad stimuleert fietsen door het “Ciclovía”-concept in te voeren, waarbij wegen op zondagen en feestdagen autovrij zijn.”

Het is nog af te wachten welke maatregelen Nederland de komende jaren verder zal nemen om fietsen en alternatieve, kleine vervoersvormen verder te bevorderen.

Toename aandeel EV's helpt autofabrikanten te voldoen CO2-doelstelling

De analyse van Transport & Environment geeft aan dat een sterke stijging van de verkoop van batterij-elektrische voertuigen in 2025 autofabrikanten zal helpen om te voldoen aan de doelstellingen.

Lees meer