EuroStack: Europa moet zijn eigen digitale toekomst vormgeven

Europa moet snel handelen om de controle over zijn digitale toekomst terug te krijgen, aldus het onlangs gepubliceerde EuroStack-rapport in opdracht van de Bertelsmann Stiftung. Het rapport, geschreven door Francesca Bria, Paul Timmers en Fausto Gernone, schetst een visie voor de opbouw van een Europees digitaal ecosysteem dat is geworteld in soevereiniteit, duurzaamheid en democratische waarden.

“Het is tijd dat Europeanen beslissende stappen zetten om een onderling verbonden digitale toekomst op hun eigen voorwaarden op te bouwen”, waarschuwen de auteurs van het rapport. In een tijd waarin meer dan 80 % van de digitale infrastructuur en technologieën in Europa wordt geïmporteerd, heeft het EuroStack-initiatief tot doel de systemische afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers te verminderen en de strategische autonomie van Europa te versterken.

Martin Hullin, directeur Digitalisering en het algemeen belang bij de Bertelsmann Stiftung, benadrukt wat er op het spel staat: “De EuroStack-visie biedt Europa een concreet pad om zijn technologische afhankelijkheid te verminderen, zijn strategische autonomie te vergroten en het voortouw te nemen op het gebied van waardegedreven innovatie.”

Het initiatief komt op een moment dat de bezorgdheid toeneemt dat de afhankelijkheid van Europa van niet-Europese technologiereuzen niet alleen zijn industriële concurrentievermogen in gevaar brengt, maar ook zijn democratische veerkracht en sociale cohesie.

Duitsland en Frankrijk steunen EuroStack

De twee toonaangevende EU-economieën kondigden hun steun aan voor het initiatief om een soevereine Europese tech-infrastructuur te creëren.

Een digitale ‘moonshot’ voor Europa

De kern van het EuroStack-voorstel is een oproep tot een investering van 300 miljard euro in de komende tien jaar om Europa's eigen technologiestack te ontwikkelen – van halfgeleiders en cloudinfrastructuur tot soevereine AI-platforms en gefedereerde dataruimtes.

Hoofdauteur Francesca Bria beschrijft het project als niets minder dan transformatief: “De soevereiniteit van Europa vereist een technologische sprong voorwaarts: bouw nu EuroStack. [...] EuroStack is onze moonshot – de digitale evolutie van de euro en de interne markt.”

Bria pleit voor de oprichting van een EU-fonds voor soevereine technologie, een sterkere focus op “Made in Europe”-normen en strategische publiek-private partnerschappen om innovatie van eigen bodem te stimuleren en de dominantie van buitenlandse monopolies te beteugelen.

Zonder dergelijke maatregelen loopt Europa volgens het rapport het risico zijn economie en digitale infrastructuur aan buitenlandse mogendheden over te leveren, waardoor het kwetsbaarder wordt voor algoritmische manipulatie en zijn klimaat- en sociale doelstellingen worden ondermijnd.

Verder gaan dan incrementele veranderingen

Het rapport maakt ook duidelijk dat incrementele hervormingen niet langer volstaan. Professor Mariana Mazzucato, oprichter en directeur van het UCL Institute for Innovation and Public Purpose (IIPP), dringt aan op een missiegedreven aanpak: “Het EuroStack-rapport is een krachtige oproep aan Europa om verder te gaan dan incrementalisme en een missiegedreven aanpak van digitale soevereiniteit te omarmen."

Volgens Mazzucato moeten regeringen nauwere, symbiotische partnerschappen aangaan met de particuliere sector, maar met strikte voorwaarden om ervoor te zorgen dat particuliere investeringen in overeenstemming zijn met de Europese doelstellingen op het gebied van duurzaamheid, inclusiviteit en industriële concurrentievermogen.

Enkele aanbevelingen zijn: strategische investeringen in soevereine AI en cloudplatforms, het stimuleren van open-source technologieën, het opzetten van interoperabele digitale openbare infrastructuren zoals een Europese digitale identiteitsportemonnee, en het creëren van nieuwe normen voor digitaal burgerschap en privacy.

Europese leiders dringen aan op lokale digitale soevereiniteit

Een groep Europese techbedrijven heeft een open brief gestuurd naar de Commissie over digitale soevereiniteit.

Waarom EuroStack nu belangrijk is

Andrea Renda, directeur onderzoek bij het Centre for European Policy Studies (CEPS), wijst op de urgentie van de situatie: “Europese leiders beginnen langzaam te beseffen dat onze industriële toekomst, maar ook onze democratie en sociale cohesie, in toenemende mate afhankelijk zijn van het vermogen van Europa om te vertrouwen op een betrouwbare technologiestack.”

De risico's zijn duidelijk. Nu de Verenigde Staten en China dominante posities innemen op het gebied van fundamentele technologieën zoals AI, clouddiensten en microchips, blijft de innovatiekloof in Europa groeien. Structurele belemmeringen verhinderen ook dat Europese tech-startups kunnen opschalen, en cruciale industrieën blijven kwetsbaar voor geopolitieke verstoringen.

Zonder een sterke interne digitale infrastructuur, zo waarschuwt het rapport, wordt Europa geconfronteerd met banenverlies, verminderde waardecreatie, technologische afhankelijkheid en een uitholling van de democratische controle over gevoelige informatie.

Een federaal, waardegedreven model

In tegenstelling tot de Amerikaanse of Chinese modellen van gecentraliseerde controle, stelt het EuroStack-initiatief een gefedereerde en gedecentraliseerde aanpak voor, waarbij gebruik wordt gemaakt van de diversiteit van Europa en tegelijkertijd strategische coördinatie wordt gehandhaafd.

Carla Hustedt, directeur van het Centrum voor Digitale Samenleving bij Stiftung Mercator, onderstreept het belang van bouwen vanuit een sterke positie: “Europa heeft een eigen digitaal ecosysteem nodig om zijn waarden en democratieën te beschermen. Dit kan alleen worden bereikt vanuit een positie van economische onafhankelijkheid en kracht.”

De voorgestelde EuroStack-infrastructuur omvat belangrijke pijlers zoals EuroChips (eigen productie van halfgeleiders), SovereignCloud (veilige Europese clouddiensten), SmartEurope IoT-netwerken, DataCommons voor federatief delen van gegevens en SovereignAI-diensten.

Deze elementen zouden samen een veerkrachtig ecosysteem creëren waarin burgers, bedrijven en overheden kunnen vertrouwen op in Europa ontwikkelde oplossingen die transparantie, privacy en innovatie in het algemeen belang vooropstellen.

Een routekaart voor onmiddellijke actie

Het rapport roept op tot een gecoördineerde Europese inspanning, te beginnen met de lancering van de EuroStack Challenge, een open wedstrijd om de ontwikkeling van digitale producten in strategische sectoren zoals gezondheidszorg, mobiliteit en slimme productie te financieren.

Tegelijkertijd zou het voorgestelde Europese Sovereign Technology Fund het verlies van cruciale technologische activa aan buitenlandse overnames voorkomen en strategische investeringen in technologieën van de volgende generatie, zoals kwantumcomputers, AI en energie-efficiënte clouddiensten, ondersteunen.

Tot slot schetst het EuroStack-rapport een levendig beeld van wat er op het spel staat: Europa kan een technologische volger blijven, kwetsbaar voor de strategische belangen van anderen, of het kan zijn digitale lot in eigen handen nemen. Met doortastende maatregelen kan Europa volgens de auteurs van EuroStack uitgroeien tot een wereldleider op het gebied van waardegedreven, duurzame digitale innovatie.