Energie-intensieve AI-datacenters: ‘Aansluiten op hoogspanning’
Het groeiende energieverbruik van datacenters maakt het essentieel om het net slim te beheren en datacenters te verduurzamen.
Published on August 27, 2025
Onze DATA+ expert Elcke Vels duikt in AI, cyber security en innovatie. In haar ‘What if…’ column verkent ze gedurfde scenario’s buiten de status quo.
AI helpt de samenleving vooruit, maar heeft een keerzijde: het energieverbruik groeit razendsnel. Dus is er werk aan de winkel. Het stroomnet, dat flink overvol is, moet aangepakt worden en datacenters zelf moeten verduurzamen. Stijn Grove, Managing Director bij Dutch Data Center Association, de brancheorganisatie voor datacenters in Nederland: “We gaan datacenters aansluiten op het hoogspanningsnet." Hij is een van de sprekers op de Watt Matters in AI-conferentie.
Watt matters in AI
Watt Matters in AI is een conferentie die zich richt op het verkennen van het potentieel van AI met aanzienlijk verbeterde energie-efficiëntie. In de aanloop naar de conferentie publiceert IO+ een serie artikelen die de huidige situatie en mogelijke oplossingen beschrijven. Tickets voor de conferentie zijn te vinden op wattmattersinai.eu
In Nederland zijn datacenters goed voor ongeveer 4% van het totale energieverbruik, waar dat in 2017 nog 1,5% was. Die trend lijkt de komende jaren nog niet te stoppen. Volgens een rapport van het internationaal energie agentschap IEA zal de wereldwijde vraag naar elektriciteit van datacenters in 2030 meer dan verdubbeld zijn tot ongeveer 945 terawattuur (TWh), meer dan het totale elektriciteitsverbruik van Japan op dit moment.
Een belangrijke oorzaak: we gaan met z’n allen meer en meer digitalisering en AI gebruiken. En AI slurpt veel stroom omdat het enorme hoeveelheden data moet verwerken, zware berekeningen uitvoert en krachtige servers langdurig moet laten draaien. Grove: “Dat dit een aandachtspunt is, staat buiten kijf. De druk op het energienet neemt alleen maar toe. Het is cruciaal om te kijken naar hoe we verandering kunnen aanbrengen op het stroomnet en in datacenters zelf.”
Het stroomnet ontlasten
Ten eerste dus het overvolle stroomnet. Het probleem is dat we te maken hebben met fluctuerende hernieuwbare energie. Zonnepanelen en windparken leveren niet constant stroom, waardoor er pieken en dalen in de toelevering ontstaan. Tegelijkertijd neemt het verbruik toe. “Vroeger was het simpel: één centrale die stroom leverde aan huizen. Overzichtelijk en voorspelbaar. Dat is nu niet meer aan de orde. De huidige situatie vraagt om een nieuw, slim netwerk dat flexibel kan reageren, zodat we congestie vermijden en efficiënter met energie omgaan”, licht Grove toe.
Een veelbelovende aanpak om het net te ontlasten is gebruikmaken van het hoogspanningsnet. De meeste datacenters zijn nu aangesloten op het middenspanningsnet, waar congestie veelvuldig voorkomt. “Door datacenters direct op het hoogspanningsnet aan te sluiten, wordt dit middenspanningsnet ontlast en komt er meer ruimte vrij voor woningen en andere bedrijven. De uitdaging is wel dat het datacenter een dusdanige schaal heeft dat dit ook uit kan, want het is namelijk duurder.”
Een voorbeeld hiervan is te vinden in Groningen. In opdracht van netbeheerder TenneT wordt een ondergrondse kabel van 220 kV aangelegd die een datacenter rechtstreeks verbindt met een hoogspanningsstation. Deze verbinding maakt het mogelijk om grote hoeveelheden elektriciteit efficiënt aan te voeren. Naar verwachting worden de werkzaamheden aan het einde van het jaar afgerond.
Een andere oplossing: grotere batterijen neerzetten bij datacenters. “In plaats van bij elke piek op het stroomnet de noodstroomvoorziening met grote dieselgeneratoren aan te zetten, zoals dat altijd gebeurde, kunnen batterijen een uitkomst bieden”, aldus Grove. Met de dalende prijzen van batterijen ontstaan er steeds meer mogelijkheden om ze schaalbaar en in te zetten. Dit vermindert niet alleen de CO₂-uitstoot, maar geeft ook flexibiliteit om AI- en cloudtoepassingen betrouwbaar te laten draaien.
Datacenters vergroenen: progressie
Er zijn dus genoeg mogelijkheden om het stroomnet aan te pakken, maar ook datacenters zelf hebben een belangrijke rol: zij kunnen hun energieverbruik vaak flink verminderen. Eén van de maatregelen is volgens Grove meer gebruikmaken van cloudoplossingen. Hij legt uit: “Vroeger had elk bedrijf zijn eigen servers, vaak maar gedeeltelijk belast. Door deze naar gedeelde cloudservers te brengen, kunnen meerdere bedrijven één set servers efficiënt gebruiken. Het ene bedrijf rekent ’s nachts, het andere overdag. Zo kunnen tien bedrijven vaak worden bediend met twee servers in plaats van tien, wat enorme energiebesparing oplevert.” Door schaalvoordelen en slim beheer wordt de totale belasting van het netwerk een stuk minder.
Een tweede manier waarop datacenters energie besparen, is door de koeling te optimaliseren. Dat is nodig omdat koelen veel energie kost. “Kleine aanpassingen in racks en luchtgeleiding kunnen al grote winst opleveren”, aldus de directeur.
Een derde aanpak is restwarmte beter hergebruiken. Datacenters produceren veel warmte die vaak verloren gaat. Terwijl de warmte juist heel goed van pas kan komen, bijvoorbeeld in nabijgelegen kassen. Zo hoeven deze kassen geen extra stroom te gebruiken en wordt het elektriciteitsnet ontlast. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Agriport A7 in Noord-Holland. Daar worden kassen verwarmd met de restwarmte van een Microsoft-datacenter.
Moderne, krachtige chips bieden bovendien kansen voor restwarmteprojecten, weet Grove. Omdat deze chips veel meer stroom verbruiken, produceren ze ook meer warmte. Die hogere temperaturen zijn juist geschikt om kassen of gebouwen te verwarmen. “Zo verandert een uitdaging – de hogere warmteproductie van krachtige chips – in een kans.”
Geen simpele, eenduidige oplossing
Een simpele, eenduidige oplossing voor het stroomslurpende AI is er niet. Alle beetjes helpen. Uiteindelijk moeten de verduurzaming van datacenters en een efficiënt, slim elektriciteitsnet ervoor zorgen dat het op grote schaal inzetten van AI voor de samenleving haalbaar wordt. Grove tot slot: “Laten we vooral ook niet vergeten dat AI ons ontzettend veel oplevert. We gebruiken het niet voor niets al elke dag, van een zoekopdracht tot een videocall. Die voordelen zijn minstens zo belangrijk om te benoemen.”
