De groene transitie ontwarren, één technologie per keer

Als kind wist Kiane de Kleijne niet zeker wat ze wilde worden, omdat ze gefascineerd was door zowel wetenschap als maatschappij. “Ik besefte me wel dat ik een probleemoplosser wilde worden”, zegt ze. Als onderzoeker hield ze zich bezig met de meest urgente uitdaging van onze tijd: klimaatverandering. 

De wetenschapper is postdoctoraal onderzoeker aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en maakt deel uit van de groep Technology, Innovation, and Society. Ze richt zich op het beoordelen van de klimaatvoetafdruk van opkomende technologieën die bijdragen aan de groene transitie. Vorig jaar voerde ze bijvoorbeeld een levenscyclusanalyse uit voor groene waterstof, waaruit bleek dat het niet altijd leidt tot de beloofde CO₂-reductie. 

Het bewustzijn en de drang om iets te doen aan klimaatverandering ontstond tijdens haar studie. “De onderwerpen duurzaamheid en klimaatverandering resoneerden bij mij. Vooral omdat klimaatverandering onevenredig veel gevolgen heeft voor degenen die het minst hebben bijgedragen aan het probleem. Het voelde zo onrechtvaardig,” legt de wetenschapper uit.

Greentech beoordelen

Maar wat betekent het uitvoeren van een levenscyclusanalyse? Simpel gezegd betekent het dat elke stap in de levenscyclus van een bepaalde technologie wordt gevolgd. In het geval van groene waterstof betekent dit bijvoorbeeld ook dat de onderzoekers nagaan hoe de hernieuwbare energie die wordt gebruikt om waterstof te maken, is geproduceerd. Dat wil zeggen dat ook de emissies meegenomen worden die gepaard gaan met de productie van windmolens of zonnepanelen. 

Uiteindelijk is het doel - door een duidelijk begrip van de technologie - om vast te stellen welke  processen de meeste uitstoot veroorzaken en dit te verminderen. Daarmee krijgen beleidsmakers effectieve hulpmiddelen om klimaatverandering aan te pakken. 

De complexiteit van de groene transitie

Alle beschikbare technologieën zo goed mogelijk integreren, dat is de sleutel tot de groene transitie. De voordelen van elke technologie rangschikken is volgens Kiane een goede manier om de juiste verbanden te leggen, zeker in het licht van het uiteindelijke gebruik ervan.

“Daarbij is efficiëntie de eerste vuistregel. Tegelijkertijd is het essentieel om te beoordelen of de technologie de uitstoot voldoende vermindert. Met andere woorden, helpt het om de uitstoot in 2030 met 55% te verminderen en in 2050 tot nul terug te brengen ? Een technologie die nu nog op laboratoriumschaal wordt toegepast, heeft nu nog geen impact, maar over een paar jaar misschien wel,” benadrukt ze.

Navigeren door de onzekerheid van klimaatverandering. 'Het is als surfen op golven'

Melchior Krijgsman is samen met zijn broers medeoprichter van Entropic, een startup die fabrieken wil helpen koolstofvrij te worden.

Lees meer

In de voorhoede van het klimaatonderzoek

Een belangrijk hoogtepunt in de jonge carrière van Kiane is haar deelname aan het schrijven van het rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) in 2017 en 2018, waarmee ze begon toen ze nog masterstudent was. Haar hoogleraar Heleen de Coninck, die al tientallen jaren betrokken is bij het IPCC en vicevoorzitter is van de Wetenschappelijke Klimaatraad, was degene die haar hier als eerste bij betrok. Kiane werkte ook mee aan de volgende editie van het assessment. 

Kiane hielp De Coninck toen bij het redigeren van haar hoofdstuk van het rapport en stemde het af met de andere hoofdstukken. Van het maken van grafieken tot het verwerken van commentaar en eindeloze nachten doorhalen, het was een waardevolle ervaring voor haar. 

Kiane aan het werk tijdens een IPCC-sessie - © IPCC

“Wat de meeste indruk op me maakte, was de motivatie van al deze wetenschappers en de passie waarmee zij dit werk doen,” herinnert ze zich. En er is meer. Omdat het IPCC-rapport werd aangevraagd door landen die deel uitmaken van de organisatie, hadden degenen die eraan werkten een extra motivatie. “Hen laten zien wat het verschil tussen een temperatuurstijging van 1,5 en 2°C zou betekenen, was een manier om hen tot actie aan te zetten.” 

2024 was het warmste jaar ooit. Bovendien was het het eerste jaar waarin de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak 1,5°C boven het pre-industriële niveau lag. “In 2018 was ik optimistisch over het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5°C. Nu kan ik niet meer zo hoopvol zijn omdat we op wereldschaal nog geen omvangrijke stappen hebben gezet om de uitstoot terug te dringen. Dit betekent niet dat er niets gebeurt. Europese landen zijn bijvoorbeeld hun uitstoot aan het verminderen, maar we moeten deze inspanning versnellen.” 

Keuzes voor de groene transitie

Economisch concurrentievermogen was de afgelopen maanden een van de belangrijkste onderwerpen  in Europa. Hoe kunnen de noodzaak om een concurrerende, mogelijk groeiende economie te bevorderen en de noodzaak om over te stappen op een groenere samenleving naast elkaar bestaan? Dit aspect maakt ook deel uit van het onderzoek van Kiane. 

“In Nederland is de productie van groene waterstof voor energie-intensieve industrieën niet handig; het heeft misschien geen zin om ze te behouden. Ze zijn namelijk gebouwd bovenop een aardgasvoorziening. Tegelijkertijd ben ik me bewust van het belang van zulke industrieën vanuit strategisch oogpunt. Er moet een evenwicht zijn.”

Toch ziet Kiane de groene transitie meer als een sociaal probleem dan als een technologisch probleem. “Er is veel meer te doen op het gebied van bestuur, financiering en gedrag. Het is veel meer een probleem van beslissingen nemen en de transitie vormgeven op een manier dat iedereen meedoet,” voegt ze eraan toe. Volgens de onderzoeker is de betrokkenheid van mensen hierbij van cruciaal belang. 

'Klimaatverandering is oplosbaar, maar kapitaal ontbreekt'

Liza Rubinstein Malamud, medeoprichter van Carbon Equity, is de hoofdpersoon van de nieuwe aflevering van IO's Green Transition Drivers serie.

Lees meer

Saamhorigheid 

Sinds het aantreden van de Amerikaanse president Donald Trump zijn de geopolitieke spanningen geëscaleerd. Onder de decreten die de bewoner van het Witte Huis op zijn inauguratiedag ondertekende, was ook de terugtrekking van de VS uit het akkoord van Parijs over klimaatverandering. Deze recente geopolitieke ontwikkelingen baren de postdoctoraal onderzoeker zorgen. 

“De klimaattransitie vraagt om samenwerking en een gezamenlijk doel om de voordelen en lasten die ermee gepaard gaan te verdelen. Hoewel misschien niet de hele wereld meewerkt, hoop ik toch dat belangrijke delen van de wereld zullen blijven samenwerken en hun partnerschappen zelfs zullen versterken,” benadrukt ze. 

Deze saamhorigheid is ook altijd aanwezig in Kiane’s werk. “Het komt naar voren bij het begeleiden van studenten, omdat je altijd samen leert. En nog meer als je onderzoek doet, omdat je dan nauw samenwerkt met mensen. De volgende stappen zetten om de wereld beter te maken - samen met anderen -  is wat ik het leukst vind aan mijn werk.”