D66 pleit voor verbod op social media voor jongeren: Bescherming of betutteling?
Het klinkt logisch, geen sociale media voor jongeren jonger dan vijftien jaar, maar is het uitvoerbaar en effectief?
Published on December 17, 2024
Richtte in 2015 samen met Bart E52 op. Vond dat de journalistiek moest inspelen op AI; onze AI-tool Laio komt van zijn hand. Maakt zich graag boos over waterstof, mobiliteit en het ov, en schrijft daar columns over.
D66 wil een minimumleeftijd van 15 jaar invoeren voor sociale media zoals Instagram en TikTok, vanwege zorgen over de impact op de mentale gezondheid van jongeren. Dit voorstel roept vragen op over de effectiviteit en noodzaak. Australië heeft al een vergelijkbaar verbod goedgekeurd voor jongeren onder de 16, zonder uitzonderingen. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat sociale media bijdragen aan mentale gezondheidsproblemen bij jongeren, zoals slaapproblemen en concentratiestoornissen. Is een verbod zoals D66 wil haalbaar, effectief en proportioneel?
Groeiende zorgen over impact social media
D66-Kamerlid Hanneke van der Werf pleit voor een wettelijke minimumleeftijd van 15 jaar voor sociale media, gebaseerd op toenemende zorgen over de mentale gezondheid van jongeren. Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt deze zorgen. Uit studies blijkt dat 60% van de jongeren negatieve effecten ervaart op hun welzijn, zelfvertrouwen en vriendschappen, terwijl slechts 5% overwegend positieve effecten rapporteert . Vooral platforms als TikTok hebben een grote negatieve impact, met 70% van de gebruikers die nadelige gevolgen meldt . De Amerikaanse Surgeon General (de belangrijkste medische autoriteit binnen de Amerikaanse overheid) Vivek Murthy waarschuwde in 2023 al voor de schadelijke effecten van sociale media op de mentale gezondheid van jongeren. Jongeren tussen 10 en 15 jaar blijken extra kwetsbaar voor depressieve en angstige symptomen door sociale mediagebruik, zo meldt het Trimbos instituut in Nederland.
Australië als voorbeeld
Australië heeft eind november 2024 als eerste land ter wereld een verbod op sociale media voor jongeren onder de 16 jaar aangenomen. Dit verbod gaat in november 2025 in en geldt voor platforms zoals TikTok, Facebook, Instagram en X. Bedrijven die zich niet aan deze regels houden, riskeren boetes tot 50 miljoen Australische dollar (ongeveer 30 miljoen Euro). Premier Anthony Albanese benadrukt dat deze maatregel bedoeld is om kinderen een normale jeugd te gunnen. De Australische wetgeving kent geen uitzonderingen voor ouderlijke toestemming, wat het tot de strengste regelgeving wereldwijd maakt. Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk overwegen vergelijkbare maatregelen.
Wetenschappelijke onderbouwing
Studies tonen aan dat overmatig gebruik van sociale media kan leiden tot verslavingsgedrag, slaapproblemen en verminderde schoolprestaties. Uit onderzoek van Yale blijkt dat de hersenen van jongeren tussen 10 en 19 jaar een gevoelige ontwikkelingsfase doormaken, waarbij frequent social media gebruik mogelijk blijvende veranderingen kan veroorzaken. Een studie onder tieners in Engeland toonde aan dat gebruik van sociale media meer dan drie uur per dag voorspellend is voor mentale gezondheidsproblemen. Meisjes blijken extra kwetsbaar voor de negatieve effecten. Het Trimbos-instituut bevestigt dat jongeren die meer dan 2 tot 4 uur per dag op sociale media zitten, een verhoogde kans hebben op angst en depressieve gevoelens.
Praktische uitdagingen
Een cruciaal punt in de implementatie van het D66-voorstel is de handhaving. De huidige leeftijdsgrens van 13 jaar wordt al regelmatig omzeild door het opgeven van valse geboortedata. D66 pleit daarom voor een waterdicht leeftijdsverificatiesysteem dat door de techbedrijven zelf moet worden ontwikkeld. In Europa werkt de Europese Commissie samen met EU-lidstaten aan een betrouwbare en privacy-vriendelijke standaard voor leeftijdsverificatie, de European Digital Identity. Met dit systeem zou het mogelijk moeten zijn om zonder verdere persoonsgegevens te delen toch de leeftijd van gebruikers te controleren.
In het D66-voorstel wordt WhatsApp overigens uitgezonderd van de leeftijdsbeperking, wat aansluit bij onderzoek dat aantoont dat WhatsApp, in tegenstelling tot andere platforms, vaak een positieve invloed heeft op het mentaal welzijn van jongeren.
Desinformatie op sociale media: is AI de schuldige?
AI-gegenereerde inhoud brengt het publiek in verwarring en vormt een bedreiging voor democratische debatten.
Manipulatie en privacy
Een onderbelicht aspect in de discussie is hoe sociale media platforms actief gebruik maken van de kwetsbaarheid van tieners. In 2017 werd bekend dat Facebook algoritmes ontwikkelde om emotioneel kwetsbare tieners te identificeren voor adverteerders. Het platform kon tieners die zich 'onzeker', 'waardeloos' en 'angstig' voelden herkennen en targeten. Deze onthullingen leidden tot grote ophef en onderzoeken naar de ethische aspecten van dergelijke praktijken. Deze geschiedenis van manipulatie onderstreept de noodzaak van strengere regelgeving ter bescherming van jonge gebruikers.
Toekomstperspectief
Het voorstel van D66 past in een bredere internationale beweging om de impact van sociale media op jongeren te reguleren. Frankrijk en Denemarken overwegen vergelijkbare maatregelen. Experts benadrukken dat een verbod alleen niet voldoende is. Het Trimbos-instituut adviseert een bredere aanpak die ook aandacht besteedt aan mediawijsheid en ondersteuning van ouders. De effectiviteit van het Australische verbod, dat in 2025 ingaat, zal belangrijke inzichten kunnen bieden voor andere landen.
Wetenschappelijk onderzoek toont overtuigend aan dat sociale media schadelijk zijn voor de mentale gezondheid van jongeren. Een verbod voor kinderen onder de 15 jaar is daarom geen betutteling, maar een noodzakelijke beschermingsmaatregel, vergelijkbaar met bestaande leeftijdsgrenzen voor alcohol en tabak.