Dé oplossing voor het woningtekort: ‘Leid meer ingenieurs op’

We hebben te maken met een woningtekort van bijna 400.000 huizen en een groot deel van de infrastructuur moet de komende 25 jaar vervangen worden. In Nederland is veel van de huidige infrastructuur vlak na de Tweede Wereldoorlog gebouwd en dat betekent dat het einde van de levensduur in zicht komt. De woningnood en de staat van de infrastructuur zijn de grootste uitdagingen voor de bouwsector in Nederland op dit moment. Daarmee zijn het ook belangrijke thema’s bij de formatie van een nieuwe regering. De voorzitter van 4TU.Built Environment, Stefan Aarninkhof en de wetenschappelijk directeur Frank van der Hoeven schuiven aan voor een interview. Want de politieke koers heeft ook invloed op het werk van de universiteiten. Het belangrijkste doel van 4TU.Built Environment: oplossingen vinden voor de maatschappelijke problemen in de gebouwde omgeving en zodoende impact maken op de wereld om ons heen.

De problemen rondom het woningtekort en de infrastructuur staan niet op zichzelf. Er komen veel aanvullende vragen bij kijken, schetst Van der Hoeven. Waar gaan we die woningen neerzetten? Doen we er overal een straatje bij of moeten we tien nieuwe steden bouwen? Dezelfde soort vragen gelden ook voor het vervangen van de infrastructuur. Is het logistiek gezien wel mogelijk om bepaalde snelwegen of bruggen voor langere tijd af te sluiten? En hoe gaan we dat betalen? 

“Wanneer we aan grote ruimtelijke opgaven werken, zoals klimaatadaptatie of het verbeteren van de infrastructuur, is het belangrijk dat we daar geïntegreerde plannen voor maken zodat je niet alleen losse ingrepen achter elkaar hoeft uit te voeren”, stelt Van der Hoeven. Dit wordt ook wel integrale gebiedsontwikkeling genoemd. “Nu zien we nog te vaak dat bijvoorbeeld een straat meerdere keren in korte tijd opengebroken wordt. Door al deze grondwerkzaamheden op tijd in kaart te brengen en goed te organiseren, hoeft de straat maar één keer open. Dat is vaak sneller, goedkoper en zorgt bovendien voor veel minder overlast.”

Toekomst vormgeven

4TU.Built Environment ziet een grote rol voor technische universiteiten bij het oplossen van dergelijke problemen en het vormgeven van de toekomst. Van der Hoeven: “Ik vind het belangrijk dat de kennis die wij hier hebben niet alleen gaat naar wetenschappelijke artikelen of samenwerkingen met andere universiteiten, maar dat een belangrijk deel van onze energie gaat naar het aanpakken van de ruimtelijke opgaves in ons land.” Dit sluit aan bij de vierde generatie universiteit, die nu op opkomst is. Het belangrijkste principe van de volgende generatie universiteit is dat het naast onderzoek, onderwijs en valorisatie duidelijk inzet op impact maken in de maatschappij.

Wat is er nodig om tot verandering te komen? Aarninkhof vindt dat de overheid innovatie beter kan faciliteren. “Bijvoorbeeld door binnen uitvoeringsprojecten in de bouw ook ruimte te maken voor experimenten waaraan het onderwijs van alle niveaus kan bijdragen.”

Verzuiling verleden tijd

Ook kan de overheid intern verbeteringen doorvoeren, zo ziet Van der Hoeven. “Het is belangrijk dat de Rijksoverheid de verzuiling bij de ministeries doorbreekt en zoekt naar de dwarsverbanden tussen beleid. Nu is het zo ingericht dat elk ministerie zijn eigen domein heeft en daarmee eigen doelen en budgetten. De ministeries worden afgerekend op het halen van hun eigen doelen en mogen daarmee geen bijdrage leveren aan de doelen van andere ministeries. De huidige maatschappelijke problemen gaan vaak veel verder dan één ministerie.” Aarninkhof vult aan: “De universiteiten zijn een neutrale plaats. Hier kunnen we met al onze kennis en kunde integrale oplossingen bedenken die brede impact maken.”

Een visie voor de bouw

De overheid schetst haar visie op de ruimtelijke opgave en maakt grootste plannen in het Ontwerp Nota Ruimte. In de afgelopen decennia zijn meer dan tien rapporten gepubliceerd, die onder andere hebben geleid tot de aanleg van Vinex wijken en de ontwikkeling van groeikernen als Zoetermeer, Hellevoetsluis, Almere en Lelystad. Van der Hoeven: “In de jaren negentig en nul bouwden we 100.000 woningen per jaar, daar komen we nu niet eens in de buurt van. We hebben een tijd gedacht dat Nederland af was. Dat blijkt niet zo te zijn en we moeten we snel in actie komen.”

Een nieuwe editie van de Nota Ruimte werd in september 2025 gepubliceerd door het demissionaire kabinet. Aarninkhof: “Het is goed dat we een overheid hebben met een visie. Er is sturing nodig; voor de woningbouw, maar ook rond andere thema’s. Denk bijvoorbeeld aan het beschermen van laaggelegen gebieden tegen het water. Dergelijke zaken kun je niet lokaal regelen, daar is het belang te groot voor.” Van der Hoeven vult aan: “Het is belangrijk om naar oplossingen voor de huidige problemen te kijken, maar tegelijkertijd ook een visie te hebben op de verre toekomst.”

Opleiden van nieuwe ingenieurs

Daarnaast blijft het voor universiteiten ook belangrijk om te focussen op onderwijs. Van der Hoeven: “We hebben op dit moment te weinig ingenieurs, terwijl we er juist meer nodig hebben om alle toekomstplannen waar te maken.” Het opleiden van ingenieurs bestaat uit twee onderdelen, zo schetst hij. 

Ten eerste is het belangrijk te investeren in de om- en bijscholing van professionals. Aarninkhof: “De grote maatschappelijke problemen van nu lossen we niet op met de kennis van dertig jaar geleden.” Daarom moet het voor professionals eenvoudiger worden zich te blijven ontwikkelen, ongeacht hun opleidingsniveau. Van der Hoeven: “Het systeem is nu zo ingericht dat universiteiten alleen budget krijgen voor het opleiden van studenten en niet voor het om- of bijscholen van professionals. Het moet makkelijker worden voor universiteiten om onderwijs aan te bieden voor professionals.”

Ten tweede blijft het voor universiteiten belangrijk om studenten op te leiden. “Alleen het aantal jonge mensen en daarmee het aantal studenten neemt de komende jaren af in Nederland, dat maakt het extra lastig om genoeg mensen te motiveren om voor dit vakgebied te kiezen”, voorspelt Van der Hoeven. Hij voegt toe: “Al is het natuurlijk ontzettend leuk en uitdagend om als ingenieur te werken aan het verbeteren van de gebouwde omgeving.”

De uitdagingen zijn groot, maar de kansen nog groter. Aarninkhof: “We kunnen als universiteiten echt een verschil maken. Laten we daar nu mee beginnen.”