Kritieke grondstoffen als hefboom voor een circulaire transitie

Kritieke grondstoffen zoals lithium, kobalt, nikkel en zeldzame aardmetalen zijn onmisbaar voor de Nederlandse en Europese cleantech-industrie. Onze afhankelijkheid van landen buiten Europa voor import van deze materialen neemt toe. Invest-NL vroeg het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS) te onderzoeken hoe vrijwillige, publiek-private voorraden van kritieke grondstoffen kunnen bijdragen aan een veerkrachtige Europese industrie.

Het HCSS-rapport ‘Securing Europe’s Clean Tech Future’ laat zien dat vrijwillige voorraadvorming, ondersteund met publiek kapitaal, kan helpen om schokken in de grondstoffenketen op te vangen en bedrijven meer prijsstabiliteit te bieden. Op basis van gesprekken met dertien Nederlandse cleantechbedrijven en zeven logistieke en recyclingpartijen presenteert het rapport een praktisch vierstappenmodel voor het plannen, aankopen, beheren en inzetten van voorraden.

Wat bedrijven nodig hebben

Vooral mkb’s in de cleantech- en circulaire sector lopen risico. Ze zijn vaak te klein om zelfstandig grondstoffenvoorraden aan te leggen en krijgen lastig toegang tot financiering. De grondstoffenmarkten zijn kapitaalintensief en volatiel, terwijl banken en investeerders terughoudend zijn vanwege de risico’s. Zo blijft de markt kwetsbaar bij plotselinge verstoringen of prijsstijgingen.

Invest-NL ziet hier een structureel financieringsgat, precies het type marktfalen waarop de nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling wil handelen. Duurzame innovatie en circulaire productie vragen om zekerheid in de keten, maar de markt voorziet daar niet vanzelf in. Met dit onderzoek wordt verkend hoe publieke cofinanciering, garantstellingen of revolving funds vrijwillige strategische voorraadvorming mogelijk kunnen maken, zónder dat bedrijven hun wendbaarheid verliezen.

Inzichten uit de praktijk

Het HCSS-rapport ‘Securing Europe’s Clean Tech Future’ laat zien dat vrijwillige voorraadvorming, ondersteund met publiek kapitaal, kan helpen om schokken in de grondstoffenketen op te vangen en bedrijven meer prijsstabiliteit te bieden. Op basis van gesprekken met dertien Nederlandse cleantechbedrijven en zeven logistieke en recyclingpartijen presenteert het rapport een praktisch vierstappenmodel voor het plannen, aankopen, beheren en inzetten van voorraden.

De belangrijkste inzichten:

• Vrijwillige voorraadvorming vindt nog nauwelijks plaats in Nederland, maar wordt wel als strategisch waardevol gezien.
• Mkb’s profiteren het meest van gezamenlijke, publiek-private voorraden.
• Nederland is, dankzij haar sterke logistieke infrastructuur, een logische locatie voor een Noordwest-Europese hub.
• Koppeling met circulaire initiatieven — zoals recycling en hergebruik van kritieke materialen — vermindert de afhankelijkheid van primaire import.