China’s alles-of-niets race voor chip-onafhankelijkheid

Het is december 2025 en de geruchtenmolen die de halfgeleiderindustrie al maanden in zijn greep houdt, komt tot stilstand bij een harde realiteit. China heeft, volgens Reuters, een functionerend prototype van een EUV-machine (Extreme Ultraviolet lithografie). Waar westerse beleidsmakers hoopten dat strenge exportrestricties de Chinese chipambities zouden smoren, lijkt het tegenovergestelde te zijn gebeurd. De blokkade heeft gefungeerd als katalysator voor wat in Beijing intern het ‘Manhattan Project’ van de chipindustrie wordt genoemd.

Wat zijn de technische en geopolitieke implicaties van deze doorbraak. Hoe heeft China, zonder toegang tot de lenzen van Zeiss en de systemen van ASML, dit punt bereikt? En belangrijker: is dit prototype een papieren tijger of de start van werkelijk onafhankelijke chipindustrie in China?

Talent als breekijzer

De basis voor het prototype in Shenzhen werd niet alleen gelegd met staatssteun, maar met agressieve headhunting. Toen ASML-machines onbereikbaar werden, richtte China zijn vizier op de mensen die ze bouwen. Rapporten bevestigen dat voormalige ASML-ingenieurs, waaronder sleutelfiguren zoals Lin Nan (voormalig hoofd lichtbrontechnologie), zijn geworven met tekenbonussen tot 5 miljoen yuan (€700.000) en riante huisvestingssubsidies.

De impact van deze kennistransfer is nauwelijks te overschatten. Het team van Lin Nan bij het Shanghai Institute of Optics diende in anderhalf jaar tijd acht cruciale patenten in voor EUV-lichtbronnen. Dit bevestigt dat China niet simpelweg aan het kopiëren is, maar specifieke technische bottlenecks probeert op te lossen met kennis die rechtstreeks uit Veldhoven is geïmporteerd. Zonder dit menselijk kapitaal zou reverse engineering van een machine met meer dan 100.000 componenten decennia hebben geduurd.

Frankenstein-machine of innovatie?

Het prototype dat nu in Shenzhen staat, wordt beschreven als een kolos die een volledige fabrieksvloer beslaat. De machine wordt beheerd door een consortium waarin Huawei de regie voert, maar technisch gezien is het een lappendeken van noodgedwongen innovatie en oudere technologie.

Het grootste struikelblok blijft de optiek. ASML leunt op een exclusieve relatie met het Duitse Carl Zeiss voor spiegels die zo vlak zijn dat ze, uitvergroot tot de grootte van de aarde, afwijkingen van minder dan een haarbreedte zouden hebben. China heeft geen toegang tot deze spiegels. Volgens bronnen probeert men dit gat te dichten met componenten van het Japanse Nikon en Canon, gecombineerd met eigen optische doorbraken van het Changchun Institute of Optics (CIOMP).

Daarnaast kiest China noodgedwongen voor een alternatieve route voor de lichtbron. Waar ASML de standaard zette met Laser-Produced Plasma (LPP), experimenteren Chinese instituten zoals het Harbin Institute of Technology met Laser-Induced Discharge Plasma (LDP). Deze methode is in theorie goedkoper en compacter, maar historisch gezien minder stabiel voor de hoge vermogens die nodig zijn voor massaproductie.

De afgrond tussen prototype en productie

Een werkende machine hebben is één ding; er economisch rendabel chips mee bakken is iets heel anders. ASML deed er achttien jaar over om van hun eerste alpha-demo in 2001 naar de commerciële machines van 2019 te gaan. China heeft zichzelf een deadline van 2028 gesteld voor functionele chips, al noemen analisten 2030 een realistischer horizon.

De uitdaging zit in de yield. Als een machine door trillingen, vervuiling of een instabiele lichtbron slechts 20% bruikbare chips per wafer oplevert, zijn de kosten astronomisch. Voor militaire doeleinden is dat acceptabel, maar voor commerciële toepassingen is het dodelijk. Toch lijkt de Chinese staat bereid deze verliezen jarenlang te absorberen om de keten onafhankelijk te maken.

De AI-honger van Baidu en Huawei

De haast achter dit project wordt gedreven door AI. Chinese techreuzen zoals Baidu en Alibaba zitten in het nauw. Nu Nvidia-chips door Amerikaanse politiek – waaronder de recente 15% heffing-voorstellen van president Trump – moeilijk verkrijgbaar of peperduur zijn, moet de hardware uit eigen land komen.

Baidu profileert zich met zijn dochteronderneming Kunlunxin steeds nadrukkelijker als de Chinese tegenhanger van NVIDIA. JPMorgan voorspelt dat Baidu’s chipomzet in 2026 zal verzesvoudigen tot 8 miljard yuan. Maar om chips te ontwerpen die concurreren met Nvidia’s Blackwell-serie, is lithografie op 5nm of 3nm noodzakelijk. Zonder eigen EUV-machines lopen Baidu en Huawei tegen een fysieke muur aan, waardoor hun AI-modellen qua efficiëntie achterblijven bij die van OpenAI of Google.

Wat China niet kan kopen zal China zelf maken

De huidige ontwikkelingen in Shenzhen laten zien dat de Westerse strategie van 'uithongering' slechts tijdelijk werkt. Het heeft China gedwongen tot het opbouwen van een parallelle, volledig binnenlandse toeleveringsketen, aangestuurd door Huawei.

ASML-ceoChristophe Fouquet waarschuwde eerder al dat het China "vele, vele jaren" zou kosten. Dat klopt waarschijnlijk nog steeds. Maar met een investeringsfonds van €37 miljard en de wetenschap dat hun nationale veiligheid ervan afhangt, is tijd het enige wat China bereid is te verliezen. De vraag voor Europa is niet langer of er een concurrent voor ASML komt, maar hoe de markt eruitziet zodra de Chinese machines, ondanks hun kinderziektes, rond 2030 operationeel worden.

Het is echter vermeldenswaard dat dit niet de eerste keer is dat er beweringen zijn gedaan dat andere bedrijven EUV-machines hebben gebouwd die kunnen concurreren met ASML. De meest recente daarvan is Substrate, een Amerikaans bedrijf dat verklaarde een op deeltjesversneller gebaseerde chipfabricagetoestel te hebben ontwikkeld dat zowel de prestaties van het in Veldhoven gevestigde bedrijf als die van chipfabrikant TSMC kan evenaren.