Samen bouwen aan toekomstig technologisch leiderschap
Beleid en praktijk vinden elkaar in de workshops Nationale Technologie Strategie.
Published on May 29, 2025
Team IO+ selecteert en brengt de belangrijkste nieuwsverhalen over innovatie en technologie, zorgvuldig samengesteld door onze redactie.
In een reeks van sessies die de gezamenlijke Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen organiseren, in afstemming met de KIA Sleuteltechnologie, was er op 7 mei een workshop op Brainport Industries Campus in Eindhoven. Ruim honderd deeptech-professionals kwamen samen om hun stem te laten horen over vijf sleuteltechnologieën. Het doel? Beleid en praktijk dichter bij elkaar brengen – en vooral: zorgen dat ook mkb en startups écht aan tafel zitten bij het opstellen van de technologieagenda’s en de vertaling daarvan naar waardeketens.
De Nationale Technologie Strategie (NTS) van het ministerie van EZ beschrijft strategische ambities, maar het is aan het veld dit te vertalen naar concrete acties. De KIA Sleuteltechnologieën coördineert dit proces landelijk, waarbij het veld wordt gevraagd om samen te komen en actieagenda’s op te stellen waar draagvlak voor is. Tegelijk vertalen de ROM's op verzoek van het ministerie en in nauwe afstemming met de KIA de technologieën naar momenteel veertien kansrijke regio-overstijgende waardeketens en ontwikkelen voor ieder van die ketens een versterkingsplan. De ROM’s spelen aldus een verbindende rol voor regionale ondernemers.
De Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) organiseerde samen met LIOF, Impuls Zeeland en Brainport Development een regionale werksessie in Eindhoven, om beelden vanuit het veld op te halen. Deze sessie was gericht op vijf technologieën die cruciaal zijn voor het toekomstige verdienvermogen van Nederland: optische systemen en geïntegreerde fotonica, imaging technologie, semicon technologie, mechatronica en optomechatronica, en quantumtechnologie. Tijdens een reeks interactieve sessies gingen bedrijven, kennisinstellingen en beleidsmakers met elkaar in gesprek over de grootste uitdagingen – en vooral ook: over de kansen.
“Wat we hier doen is beleid voelbaar maken,” zegt Dirk van Meer van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). “We brengen de realiteit van ondernemers aan tafel, zodat het beleid straks gebaseerd is op échte behoeften. Juist de verhalen uit de praktijk zijn onmisbaar voor een succesvolle implementatie van de NTS.”
Semicon: topsector, maar te smal?
Een belangrijk thema in de sessie over de halfgeleiderindustrie was de kwetsbaarheid van de huidige ketens. Nederland blinkt uit in een aantal nichemarkten zoals lithografie en chipontwerp. Maar juist die specialisatie maakt ons ook kwetsbaar, bleek uit de gesprekken.
“De geopolitieke afhankelijkheid van Azië is een risico”, aldus een deelnemer. “Als we alleen excelleren in de top van de waardeketen en de rest uitbesteden, lopen we een serieus strategisch risico.” De roep om verbreding en diversificatie was dan ook duidelijk hoorbaar: meer aandacht voor packaging, meer mid- en back-end capaciteit, en meer verbinding met sectoren als automotive, medtech en defensie.
Ook werd pijnlijk duidelijk dat Nederland achterloopt op cruciale infrastructuur. Grote productiecapaciteit – zoals 300mm fabs – is afwezig. Tegelijk liggen er in de regio concrete kansen, bijvoorbeeld via cross-overs met geïntegreerde fotonica of door lab-to-fab concepten op te zetten waarin startups hun technologie kunnen opschalen binnen Nederland. Een goed voorbeeld is het InP-ecosysteem voor fotonica in Eindhoven, dat nu al internationaal erkend wordt.
Defensie: veel potentie, nog geen vanzelfsprekende koppeling
De sessie over Defensie & Ruimtevaart bracht een belangrijk spanningsveld aan het licht: Zuid-Nederland beschikt over veel relevante technologie en talent, maar weet die nog onvoldoende te verbinden aan defensie- en ruimtevaartopdrachten. De oorzaken zijn divers. Zo zijn er in Nederland nauwelijks grote ‘prime contractors’ voor defensie, en bevinden de grote producenten zich buiten de regio. Daarnaast missen bedrijven vaak toegang tot de juiste netwerken of aanbestedingskanalen. Ook de versnippering van kennis en het ontbreken van een centraal innovatieplatform worden als obstakels gezien.
Tegelijk liggen er grote kansen, zo werd geconstateerd. De komende jaren komt er €8 miljard beschikbaar via het European Defence Fund, en juist op niches als data-analyse, cyberveiligheid, nanosatellieten en optische communicatie heeft Brabant een sterke uitgangspositie. Door consortia te vormen en actief deel te nemen aan Europese programma’s, kunnen bedrijven uit de regio een grotere rol spelen. Een concreet voorstel uit de sessie: zet een defensie-innovatienetwerk op, bijvoorbeeld via de NIDV, dat MKB koppelt aan grotere spelers en Defensie zelf. Ook proefprojecten vanuit Defensie, met regionale bedrijven als ‘launching partner’, zouden helpen om momentum te creëren. De boodschap vanuit de het veld is helder: de potentie is er, nu nog het ecosysteem slimmer organiseren om die ook te verzilveren.
ROM's als verbindende schakel
De rol van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM's), inclusief de BOM, is essentieel in dit proces. Niet alleen omdat ze ondernemers kennen en hun economische impulsen tot in de haarvaten van de economie brengen, maar ook omdat ze de brug slaan tussen beleid, uitvoering en markt.
“We weten waar het knelt,” zegt Van Meer. “Of het nu gaat om het gebrek aan talent, de kloof tussen onderzoek en marktintroductie, of het vinden van kapitaal in de middenfase – wij staan naast die ondernemers.” Die positie maakt dat de ROM’s door het ministerie zijn gevraagd een trekkende rol te spelen in de regionale uitwerking van de NTS. Met als einddoel: een concreet regionaal versterkingsplan op waardeketens waarin sleuteltechnologieen zich vertalen in commerciële toepassingen die ondernemers in de regio daadwerkelijk helpen verder te komen. Dit wordt vervolgens gekoppeld aan de NTS actieagenda’s die landelijk tot stand komen.
Vertegenwoordigers van iedere ROM zijn betrokken en we stemmen geregeld af, zegt Anton Duisterwinkel van InnovationQuarter (Zuid-Holland), die het NTS-traject van de ROM's coördineert: “We hebben afgesproken dat de ROM’s zich niet sec op de technologie richten, omdat ROM’s zich richten op regionale ondernemers. Die ondernemers verkopen producten en diensten. Het doorontwikkelen en toepasbaar maken van die technologie gebeurt in waardeketens en die zijn nou juist interessant voor de samenwerking.” Het gaat om waardeketens waar omvangrijke internationale marktgroei te verwachten is en die helpen om Nederland nog concurrerender te maken en onze strategische autonomie te versterken. ”Innovaties komen nu eenmaal sneller en effectiever tot stand als die groepen samenwerken in een waardeketen.”
Kapitaal en talent: de onmisbare fundamenten
Naast technologie en infrastructuur kwamen ook structurele randvoorwaarden aan bod. Het tekort aan gespecialiseerd personeel is nijpend, van MBO-niveau tot PhD. Opleidingen sluiten vaak niet aan op wat bedrijven nodig hebben. De deelnemers pleitten voor een duidelijke “talent-roadmap” voor de besproken sectoren, met aandacht voor zij-instromers en leven lang ontwikkelen.
Aan de kapitaalkant werd met enige frustratie gekeken naar het gebrek aan durfkapitaal voor opschaling: veelbelovende startups worden vaak al in een vroeg stadium overgenomen door buitenlandse partijen, omdat Nederlandse investeerders te risicomijdend zijn en te klein denken. Meer inzet van kapitaal vanuit pensioenfondsen en regionale fondsen zou hierin het verschil kunnen maken, met ook hier aandacht voor een gezonde balans tussen kansen en risico’s.
Van dialoog naar actie
De sessie in Eindhoven maakt deel uit van een landelijk traject: overal in Nederland vonden en vinden dergelijke bijeenkomsten plaats, telkens gecoördineerd door de regionale ontwikkelingsmaatschappijen in afstemming met KIA Sleuteltechnologie. De inbreng van ondernemers en experts uit alle delen van het land vormt zo een essentiële bouwsteen voor het nationale innovatiebeleid. Voor het opstellen van de NTS actieagenda’s zal dit dan complementair zijn aan de inbreng die landelijk wordt opgehaald.
Wat aan het einde van de reeks workshops blijft hangen is de noodzaak om te blijven luisteren. Niet alleen naar de grote spelers, maar juist ook naar de mkb’ers en startups die elke dag bouwen aan technologie van de toekomst. Van Meer: “Als we willen dat de NTS geen papieren tijger wordt, moeten we hem samen inkleuren. Dat begint met luisteren.”
Eind juni worden de eerste contouren van een Regionaal Versterkingsplan NTS getekend, waarbij er afstemming met bedrijven en andere stakeholders is over de voorgestelde acties. In de zomer gaat het definitieve plan naar de opdrachtgever, het Ministerie van Economische Zaken. Daarna nemen de ROM's, het bedrijfsleven en andere stakeholders gezamenlijk de uitvoering in handen. Al het ‘laaghangend fruit’ voor de korte termijn kan dan daarbij direct worden opgepakt. Op die manier komt de definitieve roadmap stap voor stap dichterbij. De ROM’s blijven daarbij open staan voor de input van het bedrijfsleven.
Het Regionaal Versterkingsplan NTS voedt tevens de NTS actieagenda’s die landelijk worden opgesteld, onder coördinatie van KIA ST. De NTS actieagenda’s worden eind 2025 verwacht.