Brussel wil rem op bestrijdingsmiddelen loslaten. ‘Gevaarlijk’

Op het bureau van het kabinet belandde recentelijk een brandbrief. De alarmerende boodschap: de Europese Commissie wil het beoordelingssysteem voor bestrijdingsmiddelen afzwakken. Volgens de ondertekenaars is dat onaanvaardbaar; het is een gevaar voor de volksgezondheid. Berthe Brouwer van Natuur & Milieu: “Het meest verontrustende is misschien nog wel dat de wetenschap buitenspel wordt gezet.”

De brief, ondertekend door de Parkinson Alliantie Nederland, Natuur & Milieu, de Parkinson Vereniging en wetenschappers van het Radboudumc en de Universiteit Leiden, heeft een duidelijke aanleiding. Namelijk: een wetsvoorstel waarin Brussel voorstelt om de toelating van pesticiden veel minder kritisch te bekijken dan nu het geval is. Alsof iemand de veiligheidsklep van het Europese systeem losdraait, terwijl wetenschappers de afgelopen jaren juist steeds urgenter waarschuwen voor de effecten van pesticiden. Op de natuur en de waterkwaliteit. En: de volksgezondheid. Er bestaat een sterk vermoeden dat het gebruik van bepaalde bestrijdingsmiddelen onder meer het risico op het krijgen van de ziekte van Parkinson kan verhogen.

Volgens Brouwer, programmaleider Landbouw & Biodiversiteit bij Natuur & Milieu, past het voorstel in een breder verschuivend politiek klimaat. “In Brussel is het na de verkiezingen echt anders geworden. Rechts-extreme partijen zijn groot geworden, en de christendemocraten werken nu met hen samen. Het cordon sanitaire (de politieke barrière tegen extreemrechts, red.) is verdwenen. Ik denk dat de pesticidenindustrie haar kans ziet om de regels versoepeld te krijgen.”

‘Zeer zorgelijk’

Een van de grootste zorgen zijn PFAS. Bij de afbraak van deze stoffen ontstaat onder meer TFA (trifluorazijnzuur), een zeer persistente stof die zich ophoopt in het milieu. “Het is zó klein dat het dwars door de bestaande zuiveringssystemen heen glipt,” legt Brouwer uit. “Drinkwaterbedrijven voegen een actief koolstoffilter toe om pesticiden af te vangen, maar TFA hecht daar nauwelijks aan. Je moet dan overstappen op membraantechnologie. En dat betekent: elke grondwaterput moet worden omgebouwd. Dat is extreem duur.”

De wetenschap buitenspel

Misschien wel het meest verontrustende onderdeel van het voorstel, vindt Brouwer, is dat onafhankelijke wetenschap grotendeels wordt uitgesloten tijdens de beoordeling. Alleen kennis die door de industrie zelf wordt aangeleverd, zou nog standaard worden meegenomen. “Dat is heel kwalijk”, aldus Brouwer. “Het was juist onafhankelijke wetenschap die keer op keer heeft aangetoond waarom bepaalde middelen verboden moesten worden.”

Ontstaat er nieuwe wetenschappelijke kennis over een stof? Volgens het voorstel mag die niet meer worden meegenomen bij de beoordeling van een middel dat een lidstaat uitvoert. “Dus als er nieuwe kennis is over de toxiciteit van een stof, die bijvoorbeeld in 2018 is toegelaten, dan mag een lidstaat bij de toelating van een bestrijdingsmiddel die nieuwe kennis over een stof niet meenemen.”

Dat is extra schrijnend, omdat het Europese Hof van Justitie in 2024 nog heeft bepaald dat actuele wetenschappelijke inzichten wél verplicht zijn, weet Brouwer. “Onafhankelijk onderzoek, afkomstig van universiteiten en onderzoeksinstituten, dreigt zo volledig buitenspel te worden gezet.”

Aangenomen motie

Er is wel voorzichtig positief nieuws. De betrokken organisaties gingen vorige week in gesprek met de Tweede Kamer en er werd een motie aangenomen van Kamerleden Podt en Bromet. Met deze motie roept de Tweede Kamer het kabinet op om zich in Brussel te verzetten tegen het Europese voorstel om de beoordeling van bestrijdingsmiddelen fors af te zwakken. 

Innovatie: oplossingen die wél toekomstbestendig zijn

“Een belangrijk noodsignaal”, aldus Brouwer over de aangenomen motie. Dit verhaal moet sowieso niet alleen gaan over dingen die fout gaan, vindt ze. “In de landbouw ontstaan ook veelbelovende oplossingen die hoop geven.” In kassen wordt steeds meer gewerkt met natuurlijke bestrijders zoals hommels en zweefvliegen. “Met zogeheten bankerplanten, planten die nuttige beestjes van voedsel en een schuilplaats voorzien, kun je die populaties stabiel houden. Dat werkt heel goed.”

Ook technologie ontwikkelt zich snel. Zo gebruikt een aardbeienteler in Nederland bijvoorbeeld UVC-licht om schimmels te bestrijden. Dit is slechts een voorbeeld. “Met de juiste begeleiding en stimulans zie je dat telers innovatieve methoden omarmen”, besluit Brouwer.