AI Kapitein! Autonoom varen verovert nieuwe sectoren
Het Mayflower-project bewijst dat autonome schepen de basis leggen voor innovaties in wetenschap en defensie.
Published on April 10, 2025
Medeoprichter van Media52 en hoogleraar Journalistiek, bouwt aan IO+, events en Laio, met focus op commerciële kansen—en blijft schrijven voor IO+.
Het begon met een droom van een groep oceaanliefhebbers. Promare, een Amerikaanse stichting, vroeg zich af: hoe kunnen we de oceaan beter begrijpen? Het project-Mayflower dat daaruit ontstong kreeg meteen alle steun van IBM. Jan Willem Sieben, CTO Defence & Intelligence bij dat bedrijf en zelf een fervent oceaanzeiler, raakte er als vanzelf bij betrokken. Op het eerste Nationale Congres Autonome Systemen, onlangs in Drachten, vertelde hij enthousiast over het belang van het Mayflower-onderzoek voor onze kennis over het oceaanleven: “We schijnen meer te weten van de maan dan van de oceaan, terwijl die voor het leven op aarde zeker zo belangrijk is.”
De Mayflower-project was een onbemand, autonoom schip dat in 2022 volledig zelfstandig de Atlantische Oceaan overstak. Zonder bemanning, zonder continue verbinding met de wal, en volgepakt met sensoren en AI-technologie. Het resultaat? Een technologische mijlpaal die inmiddels zijn sporen nalaat in sectoren ver buiten de maritieme wereld.
Aiai kapitein!
De kern van het project is de zogenaamde AI Captain. “Dat vond ik wel een mooie vondst,” zegt Sieben, tewijl hij de woorden nog eens langzaam uitspreekt. “Aiai, kapitein! Het is software die zelfstandig beslissingen neemt, gebaseerd op data van sensoren aan boord.” Die sensoren – van radar tot infraroodcamera’s – registreren continu wat er om het schip heen gebeurt. Cruciaal, want “varen is niet alleen waarnemen, maar vooral ook besluiten nemen.”
De AI Captain moest worden getraind als een echte gezagvoerder: visuele herkenning van boeien en scheepvaartverkeer, toepassing van maritieme verkeersregels en voortdurend anticiperen op weersveranderingen. “Het omzeilen van stormen kan voor een kleine trimaran het verschil betekenen tussen slagen en falen.”
Jan-Willem Sieben
Volledig op de rand
Een groot deel van de intelligentie zit in de zogenaamde edge – de ‘rand’ van het netwerk. Sieben: “De Mayflower moest ook kunnen functioneren zonder dataverbinding met de wal. Dat gebeurt aan boord, met een kleine, energie-efficiënte computer. En dat moest, want zonne-energie is niet onbeperkt aanwezig midden op de Atlantische Oceaan.”
Toch konden geïnteresseerden de missie van dichtbij volgen. “Je kon op een app precies zien waar het schip zich bevond, wat het zag en welke keuzes het maakte. Het voelde bijna alsof je meevoer.”
De echte kracht van de Mayflower blijkt uit de spinoffs. Eén daarvan is wetenschappelijk onderzoek. “Er zaten 700 tot 1000 kilo aan sensoren aan boord,” zegt Sieben. “Van zout- en mineralensensoren tot microfoons die walvissenzang registreren.” De verzamelde data worden gekoppeld aan satellietgegevens, waardoor onderzoekers betere modellen kunnen maken van bijvoorbeeld oceaandijning en klimaatverandering.
Van demonstratie tot implementatie: Autonome systemen in praktijk
Op het Nationaal Congres Autonome Systemen in Drachten bleek hoe ver Nederland al is met autonome technologie – én wat er nog nodig is.
Challenger 2025
De volgende stap is al in gang gezet: het Challenger 2025-project. “Daarin gaan we nog verder. We nodigen wetenschappers uit om hun eigen experimenten in te dienen. Die worden dan door de Mayflower uitgevoerd, volledig autonoom.” Het schip zal hiervoor meerdere jaren over wereldzeeën varen.
Ook defensie kijkt geïnteresseerd naar de technologie. “Autonome vaartuigen kunnen worden ingezet voor het verzamelen van inlichtingen, het bewaken van zeegebieden, en zelfs voor het opsporen en uitschakelen van zeemijnen,” aldus Sieben. “Dat gebeurt nu al bij de Koninklijke Marine met onderwaterdrones en kleine oppervlakteschepen.”
IBM is volgens Sieben niet betrokken bij militaire toepassingen van wapensystemen. Toch wordt de kennis uit het Mayflower-project wel degelijk gebruikt voor bredere defensie-innovaties, met name op het gebied van AI-ondersteunde besluitvorming.
Van niche naar norm
Volgens Sieben is de impact van het project groter dan het schip zelf. “We hebben bewezen dat AI aan boord van een vaartuig niet alleen mogelijk is, maar ook nuttig en veilig. Die technologie wordt nu al gebruikt als assistent voor scheepskapiteins – en dat is pas het begin.”
Academische wereld als drijvende kracht achter autonome systemen
Tijdens het Nationaal Autonome Systemen Congres laat de Science Track zien hoe onderzoek innovatie in autonome technologieën aanjaagt.
Gesponsord
Dit artikel is gemaakt in een samenwerking tussen NOM en onze redactie. IO+ is een onafhankelijk journalistiek platform dat zijn partners zorgvuldig uitkiest en uitsluitend samenwerkt met bedrijven en instellingen die achter onze missie staan: het verhaal van innovatie verspreiden. Op die manier kunnen wij onze lezers waardevolle verhalen aanbieden die volgens journalistieke richtlijnen tot stand zijn gekomen.
Wil je meer weten over hoe IO+ samenwerkt met andere bedrijven? Klik hier