Universiteit Groningen neemt leidende rol voor autonome economie

In de wereld van kunstmatige intelligentie, slimme systemen en robotica is autonomie het sleutelwoord. Bij de opening van het Nationaal Congres Autonomous Systems 2025 liet Jacquelien Scherpen, rector magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), zien dat Noord-Nederland niet alleen meebeweegt met deze ontwikkeling, maar nadrukkelijk voorop wil lopen. “We hebben alles in huis om een leidende rol te spelen in de autonome economie”, stelde ze tijdens haar openingsspeech in de schouwburg van Drachten.

Als voormalig onderzoeker in de meet- en regeltechniek is Scherpen geen onbekende in het veld van autonome systemen. Sinds haar aantreden als rector in september 2023 zet ze die expertise strategisch in. “Ook al sta ik als rector wat verder af van het dagelijkse onderzoek, mijn betrokkenheid bij dit thema is nog steeds groot,” zei ze. Haar speech was een pleidooi voor samenwerking, wendbaarheid en regionale kracht.

Een ecosysteem voor autonomie

De Rijksuniversiteit Groningen werkt al jaren samen met partners in de regio aan de technologie van de toekomst. Samen met het Innovatiecluster Drachten, de provincie Fryslân en de gemeente Smallingerland werd onder meer een deel van de masteropleiding Mechanical Engineering naar het noorden gebracht. “Dat had de nodige voeten in de aarde, maar is inmiddels een groot succes geworden,” aldus Scherpen. Het is een voorbeeld van de manier waarop de universiteit de regio actief versterkt.

Binnen het Innovatiecluster Drachten werken hightechbedrijven, kennisinstellingen en overheden nauw samen aan de ontwikkeling van autonome systemen. “Nederland wil voorloper zijn op dit gebied,” zei Scherpen. “En het noorden, met Drachten als kern, laat zien hoe je dat kunt aanpakken: met gezamenlijke projecten, gedeelde infrastructuur en een cultuur van open innovatie.”

Autonome systemen: de businesskansen van morgen

Tijdens het Congres Autonomous Systems laat het business track zien hoe Nederlandse bedrijven succesvol gebruik maken van deze technologie.

Onderwijs als motor van de transitie

Cruciaal in de transitie naar een autonome economie is onderwijs. De RUG investeert daarom zwaar in innovatieve opleidingen, waaronder de recent gestarte Engineering Doctorate Autonomous Systems. Deze tweejarige postmasteropleiding is gericht op praktijkgerichte innovatie binnen bedrijven en sluit naadloos aan op de thema’s van het congres.

Daarnaast zijn er regelmatig “studentensafari’s” en matchmakingevents die studenten koppelen aan bedrijven in de regio. “Op die manier brengen we talent en toepassing bij elkaar,” aldus Scherpen. Ze benoemde ook de samenwerking binnen de ‘Universiteit van het Noorden’, een breed samenwerkingsverband van mbo-, hbo- en wo-instellingen. “Daarin werken we transdisciplinair en grensoverschrijdend. Dat is precies wat nodig is om impact te maken.”

De vijfde generatie universiteit

De RUG profileert zich nadrukkelijk als een zogenoemde vijfde-generatie universiteit. “We zijn niet alleen breed academisch, maar ook een technische universiteit,” legde Scherpen uit. “Die combinatie stelt ons in staat om vraagstukken integraal aan te pakken: van ethiek tot engineering, van economie tot automatisering.”

Dat betekent ook dat de universiteit zich bewust richt op maatschappelijke impact. “We moeten wendbaar zijn,” zei Scherpen, “en inspelen op de grote transities van deze tijd: in de zorg, de landbouw, de maakindustrie en de energietransitie.” Autonome systemen zijn daarin volgens haar onmisbaar. “Ze maken processen slimmer, werk minder arbeidsintensief en duurzamer. Maar er komt ook ander werk voor in de plaats, en daar hebben we mensen voor nodig.”

Academische wereld als drijvende kracht achter autonome systemen

Tijdens het Nationaal Autonome Systemen Congres laat de Science Track zien hoe onderzoek innovatie in autonome technologieën aanjaagt.

Talent vasthouden in het Noorden

Een belangrijk punt van zorg voor Scherpen is het aantrekken én behouden van technisch talent in Noord-Nederland. “We leiden uitstekende ingenieurs op, maar ze landen niet altijd hier. Dat willen we veranderen.” De demografische krimp maakt die uitdaging extra urgent. Zeker als je bedenkt dat Noord-Nederland het laagste percentage scholieren heeft dat kiest voor een natuur- en techniekprofiel.

“Daar moeten we samen iets aan doen,” riep ze op. “Door te laten zien hoe belangrijk techniek is, en door scholieren te inspireren.” Het congres in Drachten is daar volgens haar een goed voorbeeld van: “Het straalt uit waar we naartoe willen en wat we te bieden hebben.”