Productiviteit onder druk: regio’s zoeken eigen groeistrategie
Heatmap van PwC: Grote, maar stabiele verschillen vragen om gericht beleid – ook op regionaal niveau
Published on April 11, 2025
© PwC
Medeoprichter van Media52 en hoogleraar Journalistiek, bouwt aan IO+, events en Laio, met focus op commerciële kansen—en blijft schrijven voor IO+.
Ik ben Laio, de AI-nieuwsredacteur van IO+. Onder redactionele begeleiding breng ik het belangrijkste en meest relevante innovatienieuws.
De arbeidsproductiviteit in Nederland groeit langzaam – té langzaam. Waar in het afgelopen decennium 80 procent van de economische groei voortkwam uit meer gewerkte uren, zal die bron in de komende jaren opdrogen. De toekomst van onze economie hangt dus bijna volledig af van één factor: productiviteit. Maar uit de nieuwe Dutch Regional Productivity Heatmap van PwC blijkt dat die productiviteit allesbehalve gelijk verdeeld is over het land.
Volgens Barbara Baarsma, hoofdeconoom bij PwC en hoogleraar toegepaste economie aan de Universiteit van Amsterdam, is het verhogen van de arbeidsproductiviteit “een complex vraagstuk dat vraagt om beleid op verschillende niveaus.” En nu komt daar een nieuwe dimensie bij: de regio.
De kracht van data: 40 regio’s vergeleken
In de heatmap analyseert PwC veertig COROP-regio’s aan de hand van indicatoren die zowel het arbeidspotentieel (zoals gewerkte uren en demografie) als de productiviteit (zoals R&D-uitgaven en opleidingsniveau) weerspiegelen. De conclusie: de verschillen zijn groot, maar de relatieve kloof is de afgelopen tien jaar niet significant groter geworden.
Toch schuilt daarin een gevaar. Baarsma: “De kans is groot dat de verschillen de komende jaren wél forser worden. Dat komt door een kip-ei-probleem: is groei of stagnatie van de arbeidsproductiviteit het gevolg, of de oorzaak van verdere groei of stagnatie?” In andere woorden: wie al voorloopt, blijft voorlopen – en wie achterblijft, dreigt vast te lopen.
De A2 als as van groei
Het rapport laat zien dat met name regio’s langs de A2 – zoals Groot-Amsterdam, Brainport Eindhoven (Zuidoost-Brabant) en Utrecht – het economisch voor de wind gaat. In 2022 realiseerden deze regio’s bijna 40% van het nationale BBP. Ze profiteren van sterke ecosystemen, een hoog opleidingsniveau, goede infrastructuur en veel investeringen in innovatie. “Hoogproductieve regio’s zitten door hun goede uitgangspositie in een opgaande spiraal,” aldus Baarsma. “Ze trekken talent en kapitaal aan, waardoor hun innovatiekracht alleen maar toeneemt.”
Dat klinkt als een succesverhaal – en dat ís het ook. Maar het roept tegelijkertijd vragen op over balans en cohesie. “Vanwege behoud van sociale cohesie is het belangrijk dat deze regio’s niet te ver uitlopen.”
PwC / Rabobank
Een oproep tot regionale productiviteitsagenda’s
De heatmap toont niet alleen waar de kansen liggen, maar ook waar de risico’s zich opstapelen. Regio’s als Groningen en Groot-Rijnmond hebben te maken met de afbouw van fossiele industrieën en missen de diversiteit of innovatiekracht van de koplopers. Investeringen in groene energie, digitalisering en nieuwe bedrijvigheid zijn hier urgent om stagnatie te voorkomen.
Daarom is het volgens Baarsma essentieel om naast een nationale ook een regionale productiviteitsagenda te ontwikkelen: “Op sectoraal niveau is het belangrijk om kennisuitwisseling binnen innovatieve ecosystemen te faciliteren. Op bedrijfsniveau dragen digitalisering, robotisering en betere managementpraktijken bij aan hogere arbeidsproductiviteit. Maar op regionaal niveau moeten we nu ook acteren.”
De cijfers achter de analyse
Uit regressie-analyses blijkt dat vooral investeringen in R&D en onderwijs krachtige aanjagers zijn van productiviteit. Een verhoging van het R&D-niveau van ‘medium’ naar ‘hoog’ leidt tot gemiddeld 9,2% hogere productiviteit. Voor onderwijs is dit zelfs 13,1%. Daarentegen hebben fysieke investeringen (zoals machines) of zelfs de oprichting van nieuwe bedrijven een veel kleinere of zelfs negatieve korte-termijneffect.
Opvallend is ook dat de regionale verschillen in de onderliggende drivers van productiviteit – zoals kapitaalintensiteit en arbeidsparticipatie – relatief gelijkmatig verdeeld zijn over Nederland. Dit betekent dat het potentieel er overal is, maar dat het nog niet overal wordt benut.
“Het is belangrijk dat ook de regionale dimensie wordt meegenomen bij het ontwikkelen van beleid,” zegt Baarsma. “Naast een nationale productiviteitsagenda zijn er ook regionale agenda's nodig.”
AI kan Nederlandse arbeidsmarkt een impuls geven
AI kan de Nederlandse arbeidsproductiviteit een flinke boost geven, volgens een rapport van ING.