Europese belangen in chipindustrie verder onder druk door Amerikaanse eisen
Kamervragen over Amerikaanse druk op ASML - "Europa moet een duidelijk signaal afgeven: wij staan voor onze belangen en bedrijven.”
Published on November 23, 2024
Opening van de ASML Academy op Brainport Industries Campus. Foto © Bart van Overbeeke
Is medeoprichter en mede-eigenaar van Media52 en hoogleraar Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij bouwt aan alle takken van ons bedrijf - IO+, events, Laio - en focust op de commerciële kansen. Daartussendoor blijft hij gewoon zijn artikelen voor IO+ schrijven.
Een commissie van het Amerikaanse Congres heeft ASML gevraagd om vóór 1 december gevoelige informatie over de export van chipmachines naar China vrij te geven. De oproep heeft direct geleid tot Kamervragen (download) in Nederland. Volt-fractievoorzitter Laurens Dassen vraagt de Nederlandse regering om een krachtig Europees standpunt tegen de toenemende druk vanuit de Verenigde Staten.
ASML, de Nederlandse technologiereus en wereldleider in chipmachines, ontving onlangs een brief van de China-commissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Deze commissie eist dat ASML een lijst overhandigt met onder meer de dertig belangrijkste Chinese klanten en details over alle apparatuur die aan China is geleverd. Het onderliggende doel van de Amerikanen lijkt de Chinese chipproductie te vertragen en daarmee de invloed van China op de wereldwijde chipmarkt in te perken.
De commissie, geleid door Republikein John Moolenaar, heeft naast ASML ook grote Amerikaanse bedrijven zoals KLA en Applied Materials benaderd, evenals Tokyo Electron uit Japan. Het verzoek ligt voor ASML uiterst gevoelig, gezien de vertrouwelijkheid van klantenrelaties en strategische informatie. Tot nu toe heeft de China-commissie geen juridische stappen genomen om bedrijven te dwingen informatie te delen, maar medewerking lijkt voor ASML vanwege haar Amerikaanse tak, waar 8.000 werknemers actief zijn, nauwelijks optioneel.
Strengere exportregels ASML: NL nu in lijn met VS
Den Haag scherpt de regels aan voor de export van hoogwaardige chipmachines van ASML en zit nu op een lijn met de Amerikaans restricties.
Kamervragen
Voor Laurens Dassen is de situatie aanleiding om twaalf kritische vragen te stellen aan de minister president, de minister van Economische Zaken en de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Dassen uit zijn zorgen over de toenemende Amerikaanse invloed op ASML en vraagt de regering om op te komen voor Europese belangen.
"De VS blijven op deze manier de druk opvoeren op ons meest strategische bedrijf en dit kabinet heeft daar geen antwoord op,” aldus Dassen in NRC. „De belangen van de VS zijn niet altijd de onze. Europa moet een duidelijk signaal afgeven: wij staan voor onze belangen en bedrijven.”
De vragen van Dassen richten zich onder meer op de mogelijke gevolgen voor het wereldwijde concurrentievermogen van Nederland en Europa als ASML zou voldoen aan de Amerikaanse eisen. Hij vraagt daarnaast of de regering bekend is met andere Nederlandse of Europese bedrijven die door de commissie zijn benaderd en welke consequenties dit had.
Geopolitieke spanningen
De Amerikaanse druk op ASML maakt deel uit van bredere geopolitieke spanningen tussen de VS en China. Hoewel de Amerikaanse regering al eerder exportbeperkingen heeft opgelegd aan ASML’s meest geavanceerde EUV-machines, dreigen nu aanvullende beperkingen. De vraag is of de nieuwe regering-Trump, die in januari aantreedt, de exportregels verder zal aanscherpen.
Volgens het NRC-artikel zijn Amerikaanse politici kritisch op de effectiviteit van de exportrestricties. Senator Mark Warner noemde de aanpak van de regering-Biden "veel te laks”, terwijl de China-commissie het ministerie van Handel verwijt onvoldoende gegevens te ontvangen van technologiebedrijven. Dit heeft geleid tot de oproep aan ASML en andere bedrijven.
Een Spoetnik moment, het Silicium Gordijn en ASML's rol in de wereldwijde chipoorlog
Deskundigen in een debat bij de Asia Society France concluderen dat de halfgeleiderindustrie een strijdtoneel zal blijven in de geopolitieke concurrentie.
Economie of veiligheid?
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft aangegeven in nauw contact te staan met ASML. Het benadrukt echter dat het aan het bedrijf zelf is om af te wegen welke informatie gedeeld kan worden. Voor Dassen is deze reactie onvoldoende. Hij vraagt de regering expliciet de VS aan te spreken op de economische schade die hun beleid veroorzaakt voor ASML en de bredere Europese chipindustrie.
Daarnaast stelt Dassen voor om het Europese anti-dwanginstrument in te zetten tegen de Amerikaanse druk. Dit nieuwe EU-instrument is bedoeld om een krachtig signaal af te geven tegen landen die proberen Europese bedrijven onder druk te zetten.
Dassen bekritiseert dat de Amerikaanse exportrestricties deels economisch gedreven lijken, ondanks dat exportcontroles officieel bedoeld zijn voor nationale veiligheid. Hij stelt dat de steeds strengere restricties van de VS een negatief effect hebben op de omzet van ASML, Europa’s belangrijkste techbedrijf.
Sanne van der Lugt, China-deskundige voor het LeidenAsiaCentre, benadrukte eerder al voor IO+ dat de Amerikaanse exportbeperkingen vragen oproepen over de soevereiniteit van Nederland. Zij stelt dat de VS steeds meer controle uitoefent over de export van essentiële chipmachines van ASML. Van der Lugt wijst net als Dassen op het Anti-Coercion Instrument (ACI) van de EU, dat is ontworpen om economische dwang tegen te gaan. Er is echter discussie over de vraag of het van toepassing is op het geval van ASML vanwege vermenging van veiligheid en economische belangen.